این آستانه که در ربع قرن اخیر با سیمان و سنگ بنا شده، نمونه‌ای از فنون معماری اسلامی در قرن اخیر به حساب می‌آید که در نهایت ظرافت و دقت انجام گرفته است، البته حرم مطهر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در دوره سلاطین عثمانی چندین بار مورد بازسازی قرار گرفت که به این موارد می توان اشاره کرد.
– عمارت اول
حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها پس از وفات در منزل خود، در روستای راویه دفن گشت و قبر مطهر وی از همان زمان محل توجه شیعیان قرارگرفت، ابن عساکر دمشقی در کتاب تاریخ خود هنگامی که مساجد شهر شام را ذکر می‌کند، می‌نویسد:
«مسجد راویه مسجدی بر قبر ام‌کلثوم است، البته این ام‌کلثوم دختر پیامبر نیست، بلکه او ام‌کلثوم دختر علی بن ابی طالب و فاطمه علیهم‌السلام می‌باشد.»
– عمارت دوم
در اواخر قرن پنجم و حدود سال 500 هجری، عمارت دوم آستانه آغاز شد و مسجد عظیمی در کنار قبر زینب کبری سلام‌الله‌علیها توسط یکی از شخصیت‌های شیعه به نام قرقوبی از اهالی شهر حلب بنا گشت. در آن زمان، این آستانه و مسجد، از عظیم‌ترین و با شکوه‌ترین زیارتگاه‌ها و مساجد شهر شام بود و اکثر مورخان و جهانگردان که از این آستانه دیدار کرده‌اند به تفصیل بدان اشاره نموده‌اند.
تا جایی که محمد کرد علی به نقل از ابن شاکر دارمی می‌نویسد:
«از مساجد خارج از شهر شام مسجدی است در قریه راویه که آستانه ام‌کلثوم از اهل‌البیت پیامبر می‌باشد.»
– عمارت سوم
با گذشت چند قرن، عمارت دوم آستانه مطهر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها فرسوده گشت و نیاز به تجدید بنای اساسی داشت. در سال 76 هجری، سیدحسین فرزند سیدموسی موسوی آل مرتضی آستانه سوم زینبیه را بنا کرد که شامل حرم مطهر، مسجد بزرگی در جنب قبر شریف و یک مناره در نهایت زیبایی بود.
مؤسس آستانه، کلیه املاک خویش را جهت روشنایی، هزینه خادم و نگاهداری و تعمیرات … وقف نمود و در وقف‌نامه تصریح کرد که تولیت آن مادام‌العمر با واقف و بعد از وی با فرزندانش است.
– عمارت چهارم
در سال 1302 هجری گنبد آستانه زینبیه فرو ریخت و قسمتی از دیوارهای آن خراب گشت. سلطان عبدالعزیز عثمانی به والی خویش در شام دستور بنای مجدد آن را داد، البته گفته‌اند میرزای شیرازی نیز در ترمیم و بنای آن شرکت کرد و در همان سال، هنگام تعمیر به سنگی داخل قبر برخوردند که بر روی آن به خط کوفی چنین نوشته بود:
«هَذَا قَبْرُ السَّیِّدَةُ زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ امیرالمومنین»
آنها نیز پس از تعمیرات، سنگ را مجددا روی قبر گذاشتند.
– عمارت پنجم
در نیمه دوم قرن چهاردهم هجری جهت تجدید بنای آستانه زینبیه شام، نهضتی بین شیعیان جهان به وجود آمد تا این آستانه از نظر شکوه، عظمت و جلال، در ردیف آستانه‌های شیعه و ائمه معصومین در عراق و ایران قرار گیرد، حاج مهدی بهبهانی که برای این منظور وکالت تام در جمع وجوه شرعیه داشت، به شام هجرت نمود و در سال 1367هجری، بعضی از قسمت‌های بنای سابق را که عمدتاً از خشت و گل و گنبدی از گچ و آجر بود، را خراب و از نو با بهترین مصالح ساختمانی ساخت. (1)
در سال 1370 هجری و 1950 میلادی به همت سید محسن امین عاملی، عالم برجسته شیعه در منطقه شام با هدف توسعه بنای حرم، کمیته ای از تاجران و اعیان شیعه در دمشق تشکیل شد و در سال 1372 مهندس سیدمحمدرضا مرتضی از اعضای این کمیته، طرحی جامع، برای توسعه بارگاه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها ارائه نمود، که براساس این طرح از سال 1374 هجری کار توسعه حرم آغاز گردید.
با اجرای این طرح و در طی چند مرحله، بنای زیارتگاه به شکل کنونی درآمد. از جمله اقدامات صورت گرفته می توان به سنگفرش صحن، سنگ کاری ازاره ها، آینه کاری سقف حرم، کاشی کاری بخش‌های مختلف آستانه، طلاکاری گنبد، احداث دو مناره در دو گوشه شرقی و غربی صحن، همچنین نصب درب‌های طلاکوب برای ورودی‌های ضریح و حرم، همچنین نصب درب‌های چوبی نفیس برای ورودی‌های خارجی اشاره کرد. بعد ها در سال 1412 هجری، ضریح طلا و نقره کنونی موجود روی قبر در اصفهان ساخته و با ضریح نقره که سابقاً روی قبر نصب شده بود، تعویض گردید. (2)
1) چهره درخشان عقیله بنی‌هاشم؛ زینب کبری، علی ربانی خلخالی، ص 323.
2) نسیم یار، ویژه‌نامه زائران سوریه، معاونت امور فرهنگی حج و زیارت، ص36.
