از آنجا که دمشق در قبل و بعد از اسلام یکى از مراکز تجارى و اقتصادى مهم بود، همه ساله بسیارى از تجّار و کاروان‌هاى تجارتى از سایر نقاط مجاور به سوى آن آمده و در بازارهاى مختلف آن به خرید و فروش و تجارت مى‌پرداختند. در دوران جاهلیت عرب، سفرهاى تجارى قریش از مکه به شام به ویژه سفرهاى تجارى پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در دوران جوانى با اموال خدیجه مشهور است.
در دوران ایوبى‌ها و ممالیک یعنی قرن ششم و هفتم هجرى، حدود 140 بازار در دمشق ساخته شده بود که بسیارى از آنها با تغییرات و بازسازیهایى همچنان موجود است، که از معروف‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
سوق الحریر، سوق الذهبیین، سوق الدهشة، سوق الوراقین، سوق البزوریین، سوق السلاح، سوق الحقمق، سوق السروجیه، سوق الساروجه، سوق المناخلیه، سوق القباقبیه.
هر یک از این بازارها مخصوص حرفه‌اى خاص بوده که امروزه تمامى آنها همچنان با همان نام و تخصص باقى هستند. ما در این جا به چند بازار تاریخى که اکنون از شهرت و معروفیت خاصى در دمشق برخوردار هستند اشاره مى‌کنیم.
– بازار حمیدیه
یکى از مشهورترین و بزرگ‌ترین بازارهاى دمشق «سوق الحمیدیه» است. اگرچه قدمت تاریخى آن به طور دقیق مشخص نیست ولى آنچه که مسلم است، این بازار به شکل کنونى آن به یک‌باره ساخته نشده و در دوران‌هاى مختلف، تعمیرات و بازسازى‌هایى در آن انجام شده است و بیشترین سهم در ترمیم و بازسازى آن به محمد پاشا بن مصطفى العظم، والى عثمانى تعلق دارد که در سال 1185 هجرى در دمشق حکومت مى‌کرد.
او بازار را از نزدیک خانه خود در کنار مدرسه احمدیه یعنى در اواسط سوق الحمیدیه کنونى به سال 1195 هجرى گسترش داد و به طور کامل بازسازى کرد. بازار مذکور از «سوق الاروم» در غرب تا نزدیک «سوق العصرونیه» در شرق ادامه مى‌یافت و تعداد مغازه‌هاى آن به 120 باب مى‌رسید، در سال 1303 هجری بخش شرقى آن، یعنى از بازارى که تا «سوق المسکیه» مى‌رسید ساخته شد.
والى رشدى پاشا نیز در سال 1323 هجری تعمیراتى در آن انجام داد و در سال 1329 هجری و 1338 هجری که این بازار دچار آتش‌سوزى شد، تا سال 1409 هجری همواره مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت.
سبب نام‌گذارى آن به سوق الحمیدیه به علت وجود «خانقاه» یا «مدرسه احمدیه» در آن بود که بعدها «جامع الحمیدیه» در مکان آن ساخته شد و امروزه موجود است. طول بازار ششصد متر و عرض آن پانزده متر است که از خیابان حمیدیه و کنار قلعه دمشق شروع و تا درِ غربى، جامع اموى امتداد مى یابد. امروزه بقایاى ستون‌هاى معبد ژوپیتر از دوران روم، در انتهاى بازار حمیدیه دیده مى‌شود.
– بازار مدحت پاشا
یکى دیگر از بازارهاى بزرگ و مشهور کنونى دمشق «سوق مدحت پاشا» است. این بازار جزو غربى «شارع مستقیم» است که در عهد رومى‌ها ساخته شده و در میان مردم دمشق به «سوق الطویل» یا «الطویله» معروف است. بازار مدحت پاشا از غرب به شرق، بین راه «درویشیه» و «سوق البزوریه» امتداد یافته و از سمت جنوب به موازات «سوق الحمیدیه» است. مدحت پاشا، والى عثمانى دمشق این بازار را گسترش داد و لذا به «سوق مدحت پاشا» تغییر نام یافت. این بازار یکبار نیز دچار آتش‌سوزى شد ولى دوباره ترمیم گشت. از بناهاى تاریخى آن مى‌توان به:
جامع هشام، مناره البدیه، خان الدکه، خان الزیت، خان جقمق، خان سلیمان پاشا در دوران عثمانى اشاره داشت.
– بازار درویشیه
این بازار بین دو مدخل غربى «سوق حمیدیه» و «سوق مدحت پاشا» قرار دارد. قدمت بازار درویشیه همانند بازار مدحت پاشا به دوران ایوبى‌ها مى‌رسد که به وسیله «درویش پاشا» والى عثمانى دمشق مورد تجدید بنا و بازسازى قرار گرفته است.
در این بازار، جامع درویش پاشا، جامع خراطین یا مدرسه سیبائیه، جامع سیبائیه و مرقد درویش پاشا قرار دارد.
– بازار العماره(بازار نطافین)
این بازار نزدیک مقام و مرقد حضرت رقیّه سلام‌الله‌علیها است که در مدخل جنوبى مرقد قرار داشته و آغاز آن از داخل خیابان ملک فیصل مى‌باشد. سوق العماره قدمت بسیار زیادى داشته و شاید حتى به قبل از دوران ممالیک نیز برسد. آثار تاریخى که در آن وجود دارد عبارتند از:
باب الفرادیس، یکى از دروازه‌هاى اصلى شهر قدیمى دمشق، مرقد حضرت رقیه سلام‌الله‌علیها، مسجد السادات، جامع العمریه، جامع النطافین. (1)
1) اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه، اصغر قائدان، ص 125.
