کلمه «دمشق» یا «دماسکو» «Demascus» در اصل، آرامى یا کلدانى یا سریانى قدیم بوده است. در نوشته‌اى «هیروگلیفى» که از 15 قرن قبل از میلاد به دست آمده نام «تمسقو یا دماسکو» در آن دیده شده است. همچنین نام «دماسکو» در آثار معبد «کرنک» متعلق به 18 قرن قبل از میلاد نیز دیده شده است.
از آنجا که دمشق، از قدیمى‌ترین شهرهاى آباد جهان و همچنین مهم‌ترین پایتخت‌هاى تمدن قدیم محسوب مى‌شده، در طول قرون متمادى، نام‌هاى خاصى داشته است که این امر تنها بیانگر قدمت تاریخى آن مى‌باشد، که حدوداً به پنج هزار سال قبل مى‌رسد.
یکی از اوّلین نام‌هایی که برای دمشق ذکر شده، نام «جلق» است و پس از آن به علت انتساب به جیرون بن سعد بن عاد بن ارم بن سام بن نوح به «جیرون» معروف شد. مدتی پس از آن به «ارم ذات العماد» که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده. همچنین عذراء، بیت رامون، عین الشرق، باب الکعبه، فسطاط المسلمین نیز از نام‌هاى دیگر آن است.
شهر دمشق قدیمى‌ترین شهرهاى مسکونى بعد از «اریحا» در قدس است. امّت‌ها و ملت‌هاى زیادى در این شهر سکونت یافته‌اند از قبیل:
لودى‌ها، آرامى‌ها، فنیقى‌ها، حیثون، عبرانیان، آشوریان، بابلی‌ها، میدیون(مادهای ایرانی)، یونانی‌ها، رومی‌ها، اعراب و اقوام دیگرى چون ترک‌ها، کردها و…
در منابع تاریخی، اختلاف فراوانى در مورد بناى این شهر وجود دارد و هر کدام آن را به کسى نسبت مى‌دهند، برخی هم معتقدند که دمشق اولین شهرى است که حضرت نوح بعد از طوفان، احداث نمود. برخی مورخین، دماشق بن قالى بن مالک بن ارفخشد بن سام بن نوح، برخی یقطان بن عامر و برخی دیگر بیوراسف، عدّه‌اى ضحاک تازى، جمعى عاد بن عوض، اسکندر، غلام حضرت ابراهیم به نام دماشق، سلیمان بن داوود، دمشق بن قاین بن مالک بن ارفخشد بن سام بن نوح و دماشق بن نمرود بن کنعان را بانی شهر دانسته‌اند.
امّا بیشتر مورخان، «ارم بن سام بن نوح» را بانی شهر می‌دانند. چنان‌که می‌گویند در آن زمین باغ و عمارت ساخت و چون بى‌نظیر و ضرب المثل بود، به آن باغ ارم گفتند. سپس«شداد بن عاد» در آنجا طرح بهشت و دوزخى ریخت که خداوند در قرآن کریم از آن یاد کرده بود.
«إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ، الَّتىِ لَمْ یخُْلَقْ مِثْلُهَا فىِ الْبِلَد؛ (1)
و با آن شهر «ارَم» با عظمت، همان شهرى که مانندش در شهرها آفریده نشده بود.»
عده‌ای گفته‌اند:
حضرت ابراهیم پنجاه سال پس از بناى دمشق در آن سرزمین متولد شد.
به هر حال در این شهر آثار تاریخى فراوانى از هزاره‌هاى اول و دوم قبل از میلاد به ویژه کتیبه‌هایى از هزاران سال قبل از میلاد مسیح به دست آمده که دکتر عفیف البهنسى این کتیبه‌ها و مجسمه‌های الهه‌هاى شام و ظروف متعلق به آن دوران را با تصاویر مورد بحث و بررسى قرار داده است. (2)
1) سوره فجر، آیات 7-8.
2) اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه، اصغر قائدان، ص 41.
