سخنان زینب سلام‌الله‌علیها پس از شهادت سالار شهیدان و خطبه‌های آن حضرت در بازار کوفه و در بارگاه ابن زیاد و دربار یزید در شام چنان قوی و تکان دهنده بود، که همگان را به حیرت واداشت و مسلمانان را از خواب غفلت بیدار کرد. خطبه‌هایی که جوانه‌های نهضت مقاومت و بیداری را در میان آنها به صورت قیام توابین و مختار، آشکار کرد و به حکومت ظالمانه ی بنی امیه خاتمه داد. در حقیقت، تأثیر این خطبه‌ها در وجود مردم، بذر اولیه این قیام‌ها را کاشت.
البته رسالت زینب سلام‌الله‌علیها همین بود که این خطبه‌ها را به صورتی ایراد کند، که بیشترین تأثیر را در وجود آنها داشته باشد و وجدان خفته آنان را بیدار کند. خطبه‌های حضرت زینب سلام‌الله‌علیها هر کدام دارای موقعیتی خاص است، به همین دلیل خطبه ایشان در مجلس ابن زیاد و مجلس یزید، در مقایسه با خطبه بازار کوفه، موقعیت و اسلوبی متفاوت دارد.
مخاطبان زینب سلام‌الله‌علیها در کوفه، مردمی بودند که با شرایط خاص خود، موقعیتی را ایجاد کرده بودند، در تحلیل خطبة کوفه، اوضاع سیاسی و اجتماعی کوفه، فضائل و جایگاه امام حسین علیه‌السلام در اسلام، نقش امامت و رهبری در جامعه و معرفت به امامت و ولایت بررسی شده و به پیامدهای قتل امام حسین علیه‌السلام و مجازات قاتلان اشاره شده است.
در مقابل، مخاطبین ایشان در مجلس ابن زیاد و یزید، با شرایط و موقعیتی متفاوت‌تر، از مردم کوفه بودند، ابن زیاد و یزید هدفی جز تحریف واقعة کربلا و جلوگیری از ابلاغ رسالت حسین علیه‌السلام بعد از شهادت او نداشتند. یزید همان شراب‌خواری بود، که دوست و دشمن به فساد او اعتراف می‌کردند و حسین علیه‌السلام وجود چنین حکمرانی را برای حکومت اسلامی مایة نابودی اسلام می‌دانست.
در مقابل چنین شخصیتی و در شرایطی که سر بریدة امام حسین علیه‌السلام در مقابل چشمان زینب سلام‌الله‌علیها توسط یزید مورد اهانت قرار می‌گیرد، زینب سلام‌الله‌علیها با رفتاری آرام، کلامی استوار و استدلالی که نشان دهندة ایمان او به پیروزی آنان بر یزیدیان بود، خطبة تاریخی خود را که تمام کنندة حماسه برادر در ابدیت تاریخ است، ایراد می‌کند.
ایشان در خطبة شام، به آثار گناه در انسان، موقعیت بنی امیه و یزید، مصائب و صبر بر مصیبت‌ها، شهادت در راه خدا و کینه‌توزی‌های بنی امیه با اسلام پرداخت و در احتجاج خود با ابن زیاد، مقام و منزلت اهل بیت و فضیلت آنها بررسی کرد.
البته باید توجه داشت که این موقعیت خاص در مقابل ابن زیاد و یزید که اقتضای اسلوب جدلی و حماسی است، فقط می‌تواند مخصوص شخصیت زینب سلام‌الله‌علیها باشد و گرنه، چه کسی به جز دختر علی علیه‌السلام می‌تواند با وجود آن همه مصیبت‌هایی که بر او وارد شده، باز هم در مقابل زورگویانی همچون ابن زیاد و یزید، مقاومت کند و سر تسلیم و خواری فرود نیاورد و به تخطئه و شماتت یزیدیان بپردازد.
