اما خطبه ی کوفه (1) آن مخدره: باید دانست در بعض نسخ، فی الجمله اختلاف بوده، ولی چون مخل به معنی نبود اشاره نشد. چنان چه در خطبه ی شام نیز فی الجمله اختلاف در بعض نسخ هست:
قال الراوی (2) «لم ار و الله خفرة قط انطق منها کانها تنطق و تفرغ من لسان امیرالمؤمنین، علی علیه السلام و قد اشارت الی الناس ان انصتوا فارتدت الانفاس و سکنت الاجراس» ثم قالت:
»الحمد لله و الصلاة علی جدی، محمد و آله الطیبین الاخیار. اما بعد: یا اهل الکوفة، یا اهل الختل (3) و الغدر و الخذل و المکر، اتبکون؟! فلا رقأت (4) الدمعة، و لا هدأت الزفرة (الرنة) فانما مثلکم کمثل التی نقضت غزلها من بعد قوة أنکاثا، تتخذون أیمانکم دخلا بینکم (5)
الا و هل فیکم الا الصلف و النطف و الصدر الشنف و الکذب و ملق الأماء و غمز الاعداء؟ او کمرعی علی دمنة، أو کفضة علی ملحودة
الا سآء ما قدمت لکم انفسکم ان سخط الله علیکم، و فی العذاب انتم خالدون. اتبکون و تنتحبون علی اخی اجل و الله فأبکوا فانکم أحریاء
بالبکاء فأبکوا کثیرا و اضحکوا قلیلا، فقد بلیتم بعارها، و منیتم بشنارها و لن ترحضوها بغسل بعدها أبدا و أنی ترحضون قتل سلیل خاتم النبوة، و معدن الرسالة، و سید شباب اهل الجنة، و ملاذ حربکم، و معاذ حزبکم، و مقر سلمکم، و أساس کلمتکم، و مفزع نازلتکم، و منار حجتکم، و مدرة سنتکم و المرحع عند مقالتکم.
الا ساء ما قدمتم لانفسکم و ساء ما تذرون لیوم بعثکم و بعدا لکم و سحقا و تعسا تعسا و نکسا نکسا لقد خاب السعی و تبت الأیدی، و خسرت الصفقة فبوأتم بغضب من الله و ضربت علیکم الذلة و المسکنة.
ویلکم یا اهل الکوفة! اتدرون ای کبد لمحمد صلی الله علیه و اله و سلم فریتم؟! و ای عهد نکثتم؟! و ای کریمة له أبرزتم؟! و ای دم له سفکتم؟! و ای حرمة له هتکتم؟! «لقد جئتم شیئا ادا، تکاد السماوات یتفطرن منه و تنشق الارض و تخر الجبال هدا» (6)
لقد جئتم بها شوهاء، خرقاء، صلعاء، عنقاء، فقماء، کطلاع الأرض و ملأ السماء. افعجبتم أن مطرت السماء دما؟ و لعذاب الآخرة أخزی و هم لا
ینصرون، فلا یستخفنکم المهل، فأنه- عز و جل- لا یحفزه البدار و لا یخاف علیه فوت الثار، و ان ربکم لبالمرصاد«. (7)
قال الراوی: فوالله لقد رأیت الناس سومئذ حیاری یبکون و قد وضعوا ایدیهم فی افواههم.
1) خطبه ای از حضرت زینب علیهاالسلام ترجمه ی علی گل زاده غفوری، اختصاص به خطبه ی آن حضرت در کوفه دارد که به انگلیسی نیز ترجمه شده است.
2) حذیم بن شریک اسدی که طبق نقل شیخ رحمه الله در رجال خود، ص 88، از اصحاب امام سجاد علیه السلام بوده است. ر. ک: تنقیح المقال، ج 1، باب الحاء.نام راوی در (لهوف) الملهوف سید بن طاووس رحمه الله بشیر بن حزیم الاسدی و در بحارالأنوار و امالی مفید: حزلم بن ستیر ذکر شده است.
3) الختل: الخدیعة.
4) لارقأت: لاجفت.
5) اقتباس از آیه ی 92 سوره ی نحل.
6) اقتباس از آیه 90- 91، سوره ی مریم.
7) منابع موجود معمولا این خطبه را با کمی اختلاف نقل کرده اند: احتجاج طبرسی 165؛ الملهوف، 129- 132؛ نفس المهموم ص 393؛ نور الابصار شبلنجی، ص 167؛ مقتل الحسین مقرم، ص 387.
