حضرت زینب (سلام الله علیها) رشد و پرورش نیکویی داشت و مراتب والا و مقامات بالای علم و فضیلت را کسب کرد و دارای شیوایی سخن و رسایی بیان بود و در کنار مکارم و ویژگی های نیکوی اخلاقی، زن دانشمند و عالم اهل بیت، سرپرست و مدافع شریعت محمدی و امانتدار رسالت جدش در میان امت و سردمدار ایستادگی و ثبات حق در تیره و تارترین شرایط سیاسی بود که بر امت اسلامی برآشوبید؛ به گونه ای که در برابر باقیمانده ی مردان اهل بیت و کودکان آنان زنی استوارتر و راسخ تر از او دیده نشد.
برای زینب کبری (سلام الله علیها) همین شرافت و افتخار بس که او از سلاله ی نبوت و پرورش یافته ی امامت و افتخار طالبیون و عمه ی ائمه ی بزرگوار بود. و همین جایگاه و عزت برای او بس که امام زین العابدین (علیه السلام) او را چنین خطاب می کند: تو به ستایش و حمد الهی عالمه ی دانشمند و مکتب ندیده و دانای درس ناخوانده هستی.
اگر به گفته های زیبا و بدیع بیان شده در وصف حضرت زینب (سلام الله علیها) از جمله کسانی که زینب را عاقله ستوده اند و فضایل و مناقب او را برشمرده اند، مراجعه کنیم، خواهید دید که این ها به عنوان افتخار، عزت و بزرگی و ارزانی عزیز الهی برای او کافی است، بلکه افتخاری است که هرکس او را می ستاید به آن مباهات می کند و در طول تاریخ به آن مفتخر است. به عنوان مثال برخی از سخنان گفته شده در توصیف و ستایش زینب (سلام الله علیها) را یادآور می شویم:
1- ابن عباس هر گاه پیرامون زینب (سلام الله علیها) سخن میراند، می گفت: عقیله ی ما خاندان، زینب دختر علی (علیه السلام) گفت.
2- بشیر بن حذیم اسدی می گوید: هرگز سخنوری گویاتر از او ندیدم، گویی از زبان امیرمؤمنان سخن می گوید و واژه ها از درون او بیرون می آید.
3- شیخ صدوق می گوید: او نیابت خاص امام حسین (علیه السلام(را بر عهده داشت و مردم در حلال و حرام به او رجوع می کردند تا اینکه امام زین العابدین (علیه السلام) از بیماری خویش رهایی یافت.
4- ابن اثیر می گوید: زینب زنی عاقل، اندیشمند و استوار و فاخر بود.
5- شیخ عبدالله مامقانی می گوید: او از صفات و ویژگی های پسندیده چیزهایی را به کف آورد که
پس از مادرش کسی به آن دست نیافت و سزاوار است که گفته شود او صدیقه ی صغری است و در صبر، ثبات، قدرت ایمان و تقوا یگانه ی روزگار بود.
6- دکتر فرید وجدی می گوید: او از برترین زنان و والاترین زنان عاقله و اندیشمند بود.
7- دکتر علی ابراهیم حسن می گوید: او مشهورترین زن عرب در شیوایی سخن و پارساترن آنان و پاک قلب و شجاع و دلیر بود.
8- عمر ابو نصر می گوید: نمایان است که او با جرأت ترین و شیوا سخن ترین فرد اهل بیت بود. به گونه ای که در این دو ویژگی ضرب المثل گردید و مورخان و نویسندگان به آن استشهاد می کردند.
9- خیر الدین زر کلی: او دارای قلبی ثابت و استوار و جایگاهی والا و زبانی شیوا بود.
10- عمر رضا کحاله: بانویی والا و دارای عقل برتر و اندیشه و شیوایی و رسایی سخن بود.
11- سید عبدالحسین شرف الدین: در میان زنان هاشمی که حضرت زهرا (سلام الله علیها) زایش دهنده ی اوست، بیان کننده ی حکمت بود و عصمت و بی آلایشی از صفات او بود و این دو ویژگی و دیگر صفات اخلاقی در گفتار و کردار او جلوه گر بود.
12- محمد علی مصری: او دخت سرور سروران امت علی (علیه السلام) و دخت بانو فاطمه زهرا (سلام الله علیها) دختر رسول خدا بود. و از والاترین اهل بیت در نسب و حسب بود. برترین بانوان پاک سیرت که در شجاعت گوی سبقت را از ابر مردان شجاع و دلیر ربود. در طول زندگی خویش، تقوای الهی را ره توشه ی خویش قرار داد… و به صاحب شورا ملقب گردید و همین افتخار برای او بس که او شاخساری از درخت اهل بیت نبوت بودکه خداوند در کتاب خویش آنان را ستوده است.
13- دکتر بنت الشاطی، زینب عقیله ی بین هاشم در تاریخ اسلام و تاریخ انسانیت، قهرمانی بود که توانست انتقام برادر شهید بزرگش را بگیرد و تیشه های ویرانی و نابودی را بر بنای دولت اموی مسلط گرداند و روند تاریخ را دستخوش تغییر کند.
14- خالد محمدخالد: خانم زینب (سلام الله علیها) کسی است که قربانیان را با آغوشی باز در برگرفت و سرنوشت ها را در واگذاری آن به خداوند و خرسندی از تقدیر او می دید.
ولایت و عصمت در زینب (سلام الله علیها) جلوه گر است.هر موجودی دارای ویژگی های ولایت است ولی هر انسانی بر اساس هستی خویش، دارای این صفت است و هر چه در مراتب وجود پایین بیاییم، این ولایت ضعیف می گردد تا به عالم طبیعت برسد. آنجا که تقریبا این ولایت پنهان می شود-
نه به معنای عدم وجود آن- و این مسأله از طریق معناهای متعدد ولایت که در مباحث زبان شناسی ذکر شده مشخص و روشن می شود که جامع و نقطه ی مشترک آن، همان نزدیکی و حق تصرف است.
هر چه جایگاه و رتبه ی وجودی یک شیء بالاتر و والاتر باشد، ولایت آن بیشتر خواهد بود تا اینکه به ولایت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برسد، آنجا که ولایت او بسیار نیرومند و قوی است، تا اینکه به ولایت خود خداوند عزوجل برسد، آنجا که یکی از اسماء الهی می گردد به نام ولی (فالله هو الولی) و او ولی مطلق است و حالت قرب و نزدیکی مطلق و تصرف مطلق در اشیاء از آن اوست، همان گونه که هر ظهوری بر پایه ی اراده ی اوست، چون او پاینده و متصرف در هر ظهوری است و این ظهور را گاهی خداوند بر بندگان خویش ارزانی می کند ولی این بخشش به معنای ظهور و تجل و کشف باقی می ماند و این منظور ماست که ولایت تکوینی با تشریعی برای غیر خداوند تعالی وجود دارد که به شکل ظهور و تجلی است، بدین معنا که آنان مظاهر و تجلیات ولایت مطلقه ی الهی هستند نه اینکه ولایت غیر خدا در برابر ولایت خود خداوند قرار گیرد.
حضرت زینب (سلام الله علیها) ویژگی های معصومان را داشت. از ویژگی های برجسته ی حضرت زینب (سلام الله علیها) که ائمه ی معصومین و حجة الحجج، مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) نماد آن بودند، ولایت و قدرت تکوینی بود، آنجا که با دست خویش در کوفه اشاره کرد و نفس ها در سینه های مردم محبوس گردید و زنگ ها از حرکت باز ایستاد و این، گویای غلبه و سیطره ی تکوینی او بر هر چیزی است.
ده ها دلیل قرآنی و روایی وجود دارد که گویای تالی تلو معصوم بودن اوست که هر پژوهشگری می تواند آن را در منابع مختص به آن بیابد. به همین دلیل علمای بزرگ در تأیید آن هرگز شک و تردید به دل راه نمی دهند، همان گونه که از مجتهد بزرگ میرزا جواد آقا تبریزی ذکر شده که کسی از ایشان پرسید:
آیا صحیح است که قائل به عصمت غیر پیامبران و امامان همچون حضرت زینب و حضرت عباس (علیه السلام) باشیم و آیا عصمت دارای مراتبی است؟
ایشان پاسخ داد: عصمتی که خداوند در آیه ی تطهیر ذکر می کند ویژه ی پیامبر، فاطمه (سلام الله علیها) و ائمه است که از آن با 14 معصوم تعبیر می کنند و در سایر مردم و منسوبین به پیامبر یا ائمه چنین عصمتی وجود ندارد ولی می توان به صورت مرتبه ی نازلی از آن باشد که به
واسطه ی آن از سایر پارسایان متمایز گردند؛ همان گونه که روایاتی در شأن ابوالفضل العباس و حضرت زینب (سلام الله علیها) و دیگران وارد شده است. چگونه این چنین نباشد، در حالی که حضرت زینب (سلام الله علیها) در رویارویی با ستم پیشگان شسریک و قرین امام حسین (علیه السلام) بود، چون اسارت او و سخنرانی های او که چون سخن می گفت از زبان پدرش سخن می گفت، مشهور و در حد تواتر است و حضرت عباس (علیه السلام) نیز فدایی راه برادرش امام حسین (علیه السلام) بود و مصائبی که در راه دین تحمل کرد و مذهب تشیع را برافراشت، مسأله ی مشهوری در میان مسلمانان علاوه بر مؤمنان است و خداوند آگاه است.
اگر حضرت زینب (سلام الله علیها) صدیقه ی کبری و سرور زنان دو جهان از اولین و آخرین است، زینب دخت امیرالمؤمنان علی (علیه السلام) نیز صدیقه ی صغری و نفر دوم پس از مادرش زهرای بتول (سلام الله علیها) است.
در عبادت، صبر، شکوه و جلال و هیبت از او میراث برد و خواهر نمونه و ایده آل امام حسین (علیه السلام) در محبت به او و احترام به او اخلاص و وفاداری به او و فرمانبرداری در تمامی وصیت های او بود، چون بر این باور بود که او امام بر حق است. و ویژگی های او به ویژگی های امام حسین (علیه السلام) نزدیک بود، همان گونه که به ویژگی های پدرش امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) نیز نزدیک بود. به همین دلیل سزاوار است که ولیة الله العظمی نام بگیرد، چون دارای عبادت بسیار و تسلیم خداوند تعالی بود و با سینه ای فراخ و دریاسان مصائب بزرگی را برای احیای اسلام و پاسبانی از شریعت جدش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تحمل کرد و محبت راستینی به پیامبر و وصی او و مادرش زهرا و برادرانش نواده های رسول خدا داشت و آن محبت را با آنان رد و بدل می کرد و الطاف الهی شامل حال او شد و مواهب خداوندی بر او فرود آمد.
