معنای زهد، ترک کردن و بی رغبتی نشان دادن در چیزی است. رسول خدا از جبرئیل امین پرسید: «مقصود از زهد چیست؟» گفت: «الزاهد من یحب ما یحبه خالقه و یبغض ما یبغضه خالقه و یتحرج من الحلال الدنیا و لا یلتفت الی حرامها فان حلالها حساب و حرامها عقاب«(1)؛ زاهد کسی است که آنچه خالقش دوست دارد، دوست بدارد و آنچه خالقش دوست ندارد، دوست نداشته باشد و از حلال دنیا پرهیز کند و به حرام آن ملتفت نشود، زیرا بر حلال های دنیا حساب و بر حرام های آن عقاب است.
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «اما الزاهد فلا یفرح بشیء من الدنیا اتاه و لا یحزن علی شیء منها فاته«(2)؛ زاهد کسی است که آنچه از مال دنیا به او برسد، خوشحال نشود و هر چه از آن از دست بدهد ناراحت نگردد.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «من اراد ان یؤتیه الله علما بغیر تعلم و هدی بغیر هدایة فلیزهد فی الدنیا«(3)؛ اگر کسی بخواهد خداوند علم بدون آموزش و هدایت بدون هدایتگر را به او عطا فرماید، باید در دنیا زهد اختیار کند.
در خانه ی رسالت جز حصیر کهنه، فرشی وجود نداشت. برخی روزها اجاق خانه ی اهل بیت روشن نمی شد. در خانه ی امیرالمؤمنین (علیه السلام(، حتی در دوران خلافت ظاهری ایشان نیز غیر نان خشک، فرش حصیری، یک دسته چرم گوسفند و تعدادی ظروف گلی پیدا نمی شد.
همسر حضرت زینب (سلام الله علیها(، عبدالله بن جعفر طیار از بخشنده ترین افراد مدینه بود. نیازمندان دست خالی بر نمی گشتند، ولی شریک زندگیش حضرت زینب (سلام الله علیها) هیچ چیزی را برای فردا ذخیره نکرد، بلکه همه چیز را در راه اسلام قربانی کرد. امام زین العابدین (علیه السلام) می فرماید: «عمه ی ما هیچ چیزی برای فردا جمع نکرد.«(4)
حضرت زینب (سلام الله علیها) در زهد نیز مانند حضرت علی (علیه السلام) و زهرا (سلام الله علیها(، نمونه ی کامل بوده است. چنانکه نیشابوری می گوید:
»کانت زینب بنت علی فی فصاحتها و بلاغتها و زهدها و عبادتها کأبیها المرتضی و امها«(5)؛ دختر علی در فصاحت و بلاغت، زهد و عبادت، مانند علی و مادرش فاطمه بود.
این تعدادی از ویژگی های بانوی دوم اسلام حضرت زینب (سلام الله علیها) بود که بیان شد. ناگفته نماند نقش برخی زنان اسلام نه فقط برای زنان الگو است بلکه برای همه ی مردم الگو و نمونه ی عملی است. بنابراین نقشی که حضرت زینب (سلام الله علیها) در کربلا ایفا نمود، برای همه ی کسانی که با استکبار و مستکبران مبارزه می کنند، بهترین الگوست.
حضرت زینب (سلام الله علیها) با ایستادگی در مقابل ابن زیاد و یزید به همه ی مستضعفان جهان نشان داد که مبارزه با ظالمان به گروه خاصی مخصوص نیست، بلکه هر گاه حکومت ظالمی بر مردم مسلط شود، وظیفه ی هر مرد و زنی مقابله با آن است.
7 ربیع الثانی 1428
4 / 2 / 1386
1) شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 261؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج 12، ص 49.
2) شیخ صدوق، الامالی، ص 424؛ شلبی، زینب ابنة الزهراء، ص 122.
3) جعفر نقدی، حیاة السیدة زینب، ص 70.
4) وفیات الائمه، ص 441.
5) همان.
