یکى از مناطق سرزمین شام که از هزاران سال پیش داراى تمدن و فرهنگى درخشان بوده و در تاریخ ایران نیز اهمیتى بسزا دارد تدمر است. این شهر که در 160 کیلومترى شرق حمص واقع شده است در عصر ساسانیان در تصرف ایرانیان بوده است.
در حدود 75 هزار سال پیش در سرزمین تدمر با مساحت شصت کیلومتر مربع، انسانهایى مى‌زیستند که امروزه بقایا و آثارى از آنان در غارها و… یافت شده است. بناى این شهر را به هزاره ی هفتم قبل از میلاد نسبت مى‌دهند. در آغاز هزاره ی دوم قبل از میلاد، نام تدمر در متون آشورى دیده شده و تا عصر هلنى و رومى نیز این نام همچنان مشهور بوده است.
در این دوران اسم تدمر با پالمیرا، که مشتق از نخل بوده همراه گشته است؛ چون در شمال این سرزمین نخلهاى خرما کاشته مى‌شده است.(1)
گفته‌اند: تدمر، دختر حسان بن اذینه از نوادگان سام بن نوح علیه‌السلام، داراى‌عجیب‌ترین خانه بوده که بر ستون‌هاى سنگى و مرمر ساخته شده و مردم گمان مى‌کردند این بنا به وسیله ی جنّیان براى «سلیمان» نبى علیه السلام ساخته شده است. گویند وقتى «مروان بن محمد» – آخرین خلیفه اموى – به تخریب دیوار تدمر پرداخته و مخالفین خویش در این شهر را مى‌کشت؛ به شکافى بزرگ در کنار دیوار بر خورد و پس از داخل شدن در آن، صخره‌اى یافت که شبیه خانه بود. در آن جنازه ی زنى بر روى تختى که با هفتاد پارچه و حله پوشیده شده بود دیده مى‌شد و بر کتیبه‌اى بالاى آن نوشته بود به نام خداوند، من تدمر،
دختر حسان هستم. خداوند کسى را که داخل خانه من گردد، دچار ذلّت و خوارى کنید لذا مروان نیز آن جا را به حال خود باقى گذاشت و بازگشت.(2)
تدمر که در هزاره ی اول قبل از میلاد مسکن آرامى‌ها و داراى تمدن درخشانى بوده، در هفدهم هجرى با صلح توسط خالد بن ولید به صلح فتح شده است.(3)
در شهر تدمر آثار فراوانى از دوران قبل از اسلام وجو دارد که بسیارى از آنها رو به ویرانى رفته است. آثارى که اکنون در این شهر تاریخى موجود هستند عبارتند از:
1) المعجم الجغرافی للقطر السوری، ج 1، ص 132.
2) احسان عباس، تاریخ بلاد الشام من قبل الاسلام حتی بدایة العصر الاموی، ص 98 ـ 96.
3) یاقوت حموی، معجم البلدان ج2، ص19.
