فاطمه صغرى – دختر امام حسین علیه السلام – از «امّ اسحاق، بنت طلحة بن عبیدالله بن‌تَیمى» بوده است.(1) وى در سى‌ام هجرى به دنیا آمد و در واقعه ی کربلا نیز سى سال سن
داشته است.(2) لذا مى‌توان گفت:فرزند ارشد امام حسین علیه السلام بوده است.
فاطمه ی صغرى زنى بزرگوار و داراى مقام عالى دینى و علمى و ادبى بود. به طورى که پدرش سیدالشهدا به این امر شهادت داده است و آن هنگامى بود که حسن مثنّى؛ یعنى برادر زاده او براى خواستگارى یکى از دختران امام حسین علیه السلام آمد، حضرت به او فرمود:
من فاطمه را براى تو برمى‌گزینم که در ظاهر، به مادرم فاطمه دختر رسول‌الله صلى الله علیه و آله بسیار شبیه؛ و درعبادت، تمام شب در نماز و روزها روزه‌دار و درشکل، مشابه حورالعین‌است.(3)
او از پدر و برادرش – زین‌العابدین علیه السلام – و عمّه‌اش – زینب – و نیز عبدالله بن عباس و اسماء بنت عمیس حدیث روایت مى‌کرده و امّ‌جعفر، ابو المقدام و زهیر بن معاویه نیز از او حدیث نقل کرده‌اند. احادیث او در کتب حدیثى اهل سنت از جمله در سنن ترمذى، ابوداود، ابن ماجه، نسائى و تألیفات ابن حجر آمده است. فاطمه صغرى ابتدا در منزل فاطمه علیها السلام – مادر بزرگش – در جوار مسجدالنبى صلى الله علیه و آله مى‌زیست. وقتى ولید دستور تخریب خانه‌هاى کنار مسجدالنبى صلى الله علیه و آله را صادر کرد، او به خارج مسجد رفت و در آن‌جا خانه‌اى ساخت و چاهى حفر کرد که برکت فراوانى داشت. مردم این چاه را زمزم مى‌خواندند و از آن تبرّک مى‌جستند.(4)
فاطمه همانند زینب، در حوادث کربلا مأمن و پناهگاه اهل بیت بود و در بارگاه عبیدالله ابن زیاد و یزید خطبه‌هاى غراء خواند.(5) او به سال 110 هجرى، در هشتاد سالگى وفات یافت.
در قبرستان باب‌الصغیر، پشت قبر سکینه و امّ کلثوم علیهما السلام قبرى منسوب به ایشان است که در داخل یک حجره و اتاقک کوچکى قرار دارد. گنبد آن به رنگ سبز و دیواره‌هاى
آن به وسیله ی سنگ‌هاى سیاه و سفید بر پا شده است. در داخل آن تابوتى چوبین، که به وسیله ی پارچه‌اى سبز پوشیده، دیده مى‌شود و در کنار اتاق پلکانى است که به زیر زمین بازمى‌شود. در آن‌جا بر سنگ قبر او آیةالکرسى با خط کوفى حجارى شده است.
در پایین این کتیبه جمله‌اى با عنوان «هذا قبُر فاطِمة بِنْت أَحْمَد بنِ الحُسَینْ‌الشهید علیه السلام» و تاریخ 439 هجرى به چشم مى‌خورد. این امر ما را در این‌که قبر یاد شده به فاطمه ی بنت الحسین تعلّق داشته باشد با تردید مواجه مى‌سازد، اگرچه عبارت کوفى نیزصحیح نیست؛ زیرا امام حسین علیه السلام فرزند پسرى به نام احمد نداشته است. البته در میان فرزندان ایشان به محمّد نامى نیز اشاره شده که شاید این احمد فرزند او یا یکى از نوادگان امام حسین علیه السلام باشد که واسطه‌هاى آن حذف شده است.
از سوى دیگر، بیشتر منابع روایت مى‌کنند که فاطمه ی صغرى در منزل خود؛ یعنى در پشت مسجد النبى صلى الله علیه و آله وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد.(6) پس به احتمال زیاد، چون روایتى هم مبنى بر سکونت فاطمه ی صغرى در دمشق نداریم، قبر مذکور باید متعلق به نواده ی امام حسین علیه السلام – نه دختر او – باشد، والله العالم.
1) زبیر بن بکار، کتاب نسب قریش، ص 59؛ مجلسی، همان کتاب، ج 45، ص 331؛ حسن الامین، دائرة المعارف الاسلامیه الشیعیه، ج1، جزء دوم، ص25.
2) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 35؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج 12، ص 442.
3) عبدالرزاق مقرم، همان کتاب، ص 405 بنقل از اسعاف الراغبین، ص 202.
4) سمهودی، وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، ج 3، ص 909.
5) مجلسی، همان کتاب، ج15، ص 331؛ طبرسی، الاحتجاج، ج 2، ص 302؛ سید عبدالکریم سید علیخان، مقتل الحسین بن علی، ص 71 ـ 69.
6) برای تحقیق بیشتر در این مورد بنگرید به تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تألیف نگارنده ی این سطور، چاپ سازمان حج و زیارت، نشر شعر 1372، ص 260.
