عالمه
علامه مجلسی (ره) در خصوص علم حضرت زینب (سلام الله علیها) نقل می فرماید: امام سجاد (علیه السلام) خطاب به عقیله ی بنی هاشم، زینب کبری (سلام الله علیها) می فرمود: «یا عمة انت بمحمد
الله عالمة غیر معلمة، و فهمة غیر مفهمة«(1) عمه جان! تو عالمه ای هستی بدون این که معلم داشته باشی، و فهمیده ای هستی بی آن که کسی مطالب را به تو فهمانده باشد.
در خصوص بلندی علم حضرت زینب (سلام الله علیها) سندهای زیادی در دست داریم که اینجا فقط به یک مورد اشاره می کنیم:
روزی حضرت زینب (سلام الله علیها) در محضر امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) نشسته بود، آنان درباره ی گفتار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با هم گفتگو می کردند. زینب (سلام الله علیها) به آنان عرض کرد: شنیدم در گفتار خود می گفتید رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «الحلال بین و الحرام بین شبهات لا یعلمهن کثیر من الناس…«؛ بعضی از امور حلال آشکار است و بعضی حرام آشکار، ولی بعضی شبهه ناک است که بسیاری از مردم حکم آن را نمی دانند و تشخیص نمی دهند.
آنگاه زینب (سلام الله علیها) چنین شرح داد: هر کس از امور مشتبه پرهیز کند، دین و آبرویش را از انحراف حفظ می کند و هر کس که مرتکب امور شبهه ناک شد، پایش به سوی حرام می لغزد، مانند چوپانی که گوسفندانش را در نزدیک پرتگاهی عبور می دهد، قطعا احتمال سقوط آن گوسفندان از آن پرتگاه، بسیار است. بدان که هر چیزی پرتگاهی دارد. اموری را که خداوند حرام کرده، همان پرتگاه هستند، ارتکاب امور شبهه ناک،نزدیک به آن پرتگاه خواهد بود که موجب سقوط خواهد شد.
در هر انسانی عضوی وجود دارد که اگر صالح شود، موجب صالح شدن سایر اعضا است و اگر فاسد شود، باعث فاسد شدن سایر اعضا می گردد. آن عضو قلب است. ای برادرانم! (حسن و حسین) آیا از پیامبر (صلی الله علیه و آله) که به تأدیب الهی ادب شده، شنیده اید که فرمود: «ادبنی ربی و أحسن تأدیبی«؛ خداوند مرا تأدیب نمود و نیکو ادب کرد؟ حلال آن است که خداوند آن را حلال نموده، و قرآن آن را بیان کرده و پیامبر (صلی الله علیه و آله) آن را توضیح داده است، مانند: حلال بودن خرید و فروش، اقامه ی نماز در وقتش، ادای زکات، انجام روزه ی ماه رمضان و حج برای مستطیع، ترک دروغ و نفاق و خیانت.
حرام آن است که خداوند آن را حرام کرده، و در قرآن بیان نموده است و به طور کلی حرام نقیض حلال است. امور شبهه ناک، اموری است که نه حلال بودن آن را می دانیم و نه حرام بودن آن را،
انسان با ایمانی که نه حلال بودن چیزی را می داند و نه حرام بودن آن را، اگر سعادت دنیا و آخرت را می طلبید، باید هیچگاه به دنبال چیزی که آخرش مشتبه است نرود، واجبات الهی را انجام دهد و محرمات او را ترک نماید و از شبهه ها پرهیز کند، در این صورت قطعا رستگار شود، و گرنه پایش به سوی حرام بلغزد و سرانجام در میان حرام بیفتد.
هنگامی که گفتار زینب کبری (سلام الله علیها) به اینجا رسید، امام حسن (علیه السلام) به زینب (سلام الله علیها) فرمود: خداوند به کمالات تو بیفزاید، آری همان گونه است که می گویی، حقا که تو از درخت نبوت و از معدن رسالت هستی. یعنی گفتار و روش و منش تو، از مرکز نبوت و مخزن رسالت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نشأت می گیرد.(2)
محدثه
امام سجاد (علیه السلام) به حضرت زینب (سلام الله علیها) فرمود:
»یا عمة انت بحمد الله عالمة غیر معلمة، و فهمة غیر مفهمة«؛(3) خواهر پدرم! خدای را شکر و سپاس، تو دانایی هستی که کسی به تو نیاموخته، و فهمیده و درک کننده ای هستی که کسی به تو نفهمانده است.
بنابراین، حضرت زینب (سلام الله علیها) محدثه بود؛ یعنی همه چیز از جانب به او الهام می شده و در دلش آشکار می گشت.
1) بحارالانوار، ج 45، ص 64.
2) فروغ تابان کوثر، ص 74-76.
3) بحارالانوار، ج 45، ص64.
