معادل نفرین در قرآن کریم «لعن» می‌باشد و لعن در اصل به معنای طرد و دور ساختن همراه با خشم و غضب است. راغب اصفهانی لعن را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناخوشنودی و ناراحتی دانسته است؛ چنانکه لعن ازجانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و عذاب اخروی است. لعن توسط انسان نوعی دعای شرّ و بدخواهی برای دیگری می‌باشد.
گرچه یک فرد متخلق به اخلاق الهی و آسمانی درباره مردم پیوسته دعا می کند و از نفرین کردن بیزاری می جوید، ولیکن گاهی مصلحت ایجاب می کند و انسان چاره ای جز نفرین ندارد، خداوند متعال نیز در قرآن بیزاری و طرد خود را نسبت به شخصی یا گروهی این چنین اعلام کرده:
«تَبَّتْ یَدا أَبی لَهَبٍ وَ تَب؛ (1)
بریده باد دو دست ابی لهب.»
او که از دشمنان سرسخت حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بود.
تمرد، لجاجت و عدم اطاعت دستورات الهى، پنهان کردن حقایق، آزار و اذیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ستم و ستمگرى، فسادگرى در زمین، دروغ بر خداى بزرگ و نسبت فحشا به کسى، از معیارهای لعن در قرآن بیان شده است.
با نگاهی به جنبه‌های اعتقادی و دینی اسلام می‌توان به این نتیجه دست یافت که راهکاری که دین در رویارویی باکافران ومعاندان توصیه کرده، گفتگو و بیان عقاید با استدلال منطقی است:
«ادْعُ إِلى سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَن؛ (2)
با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشى که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن!»
اما باید دانست که در مواجهه با کافران که روش مباحثه و بیان استدلال دینی در مورد آنها بی ثمر است و آنها همچنان بر معاندت و کارشکنی در مبانی دین اصرار دارند؛ وظیفه هر مسلمانی ایجاب می‌کند که واکنشی نشان دهند و آنچه در قرآن به آن توصیه شده اظهار دوری و برائت از آنهاست؛ با این بیان که آنها از رحمت پرودگار هم به دورند.
گاهى ستمدیده در برابر ستمکار قدرت دفاع از خود را دارد و مى تواند از ستمکار انتقام بگیرد، که دفاع از خود در برابر ستمکار و انتقام گرفتن از او ، علاوه بر این که حقیقتى فطرى و وجدانى است، کار شایسته و مناسبى است که آیین مقدس اسلام از پیروانش خواسته و از این که در برابر ستمکار ضعف و زبونى نشان دهد به شدت نهى کرده است.
گاهى ستمدیده در برابر ستمکار توانایى دفاع از خود را ندارد و براى دفع ستم یا انتقام از ستمکار، پشتوانه و پشتیبانى جز خدا براى او نیست و سلاحى جز دعا و تضرّع و زارى به درگاه خدا در اختیار ندارد و بر این اساس اگر دعا کند به فرموده پیامبر دعایش، از دعاهایى است که یقیناً به اجابت مى رسد.
اهل بیت علیهم‌السلام نیز مردم را از ستم کردن به دیگران نهى مى کنند و از ستم ورزیدن بر کسى که جز خدا یار و یاورى ندارد، برحذر مى دارند.
چنانچه پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:
«اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى مَنْ ظَلَمَ مَنْ لَا یَجِدُ نَاصِراً غَیْرَ اللَّهِ؛ (3)
خشم خدا بر ظالم به کسى که یاورى جز خدا ندارد، بسیار شدید است.»
امام علی علیه‌السلام نیز در این باره فرمود:
«أَنْفَذُ السِّهَامِ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ؛ (4)
کارسازترین تیرها، تیر دعای مظلوم است، که سخت به هدف اصابت می‌کند.»
حضرت زینب سلام‌الله‌علیها چون مستجاب الدعوة بود در بعضی موارد از سلاح مذکور استفاده کرد هر چند مطالعه در دعاهای واصله از خاندان وحی و رسالت حکایت، از اصالت، نجابت و بزرگواریشان می‌کند.
1) سوره مسد، آیه1.
2) سوره نحل، آیه 125.
3) نهج الفصاحة، ابوالقاسم پاینده، ص 212.
4) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، ص193.
