در نسب و القاب و اوصاف و فضائل و مکارم اخلاق حضرت زینب علیهاسلام
نام: زینب (زینب کبری)
کنیه: ام کلثوم (ام کلثوم کبری)
نام پدر: علی بن ابی طالب (امیرالمؤمنین)
نام مادر: فاطمه بنت رسول الله (ص) (سیدة نساء العالمین)
تاریخ تولد: سال 6 هجرت (بنا بر اکثر روایات)
محل تولد: مدینه
تاریخ وفات: سال 65 هجرت (15 رجب)
مدفن: دمشق (قریه راویه)
جد امی اش: رسول الله (ص) جده ی امی اش: (خدیجه ام المؤمنین)
جد پدریش: ابوطاب جده ی پدریش: فاطمه بنت اسد
برادرانش: حسن و حسین (سیدا شباب اهل الجنه)
شوهرش: عبدالله بن جعفر بن ابی طالب
فرزندانش: علی، عون، محمد، عباس
بر طبق اخبار و روایاتی که علمای شیعه و اهل سنت نقل کرده اند: فاطمه علیهاالسلام پنج فرزند از امیرالمؤمنین علیه السلام پیدا کرد سه پسر و دو دختر، پسران آنحضرت حسن، حسین، محسن علیهم السلام بودند. و دختران زینب و ام کلثوم. زینب در لغت بمعنای درخت نیکو منظر آمده و ممکن است مخفف از زین و اب یعنی زینت پدر. و از تواریخ و روایات استفاده می شود که امیرالمؤمنین دو یا سه دختر به نام زینب داشته که بانوی شجاع کربلا زینب کبری یکتن از آنها بوده است، و چنانچه شیخ مفید و برخی دیگر گفته اند زینب صغری همان خواهر مادری زینب یعنی ام کلثوم بوده است. از القاب حضرت زینب که در روایات آمده عقیله یا عقیله ی بنی هاشم است که بمعنای زن ارجمند و یکتا در فامیل خود می باشد، در کنیه های زینب (ع) نیز ام کلثوم ذکر شده که روی این نقل، او ام کلثوم کبری، و خواهرش، ام کلثوم صغری است. زینب سلام الله علیها از نظر سن و هم از نظر مقام و فضیلت برتر از خواهرش ام کلثوم و بلکه پس از مادرش فاطمه و جده اش خدیجه می توان گفت شریفترین و بزرگترین زنان اسلام بوده است و زندگانی پر ماجرا و سخنان پر معنی و خطبه های بلیغ و رسای او در طول مسافرت کربلا و کوفه و شام و زهد و عبادت و سایر خصال عالیه او بهترین گواه بر این مدعاست.
»استفاده از کتاب رسولی محلاتی 368 و 270«
مؤلف سرورالمؤمنین می نویسد: در آن موقعی که حضرت زهرا بر زینب حامله بود پیغمبر اکرم (ص) در مسافرت بود، وقتی زینب کبری پا به دنیا نهاد فاطمه اطهر (ع) به علی بن ابی طالب گفت چون پدرم در سفر است شما نام این نوزاد را معلوم کنید امیرالمؤمنین فرمود من در این موضوع بر پیغمبر خدا سبقت نخواهم گرفت صبر کن پیغمبر به همین زودی از سفر بر می گردد و نامی که صلاح بداند برای این نوزاد تعیین می فرماید، موقعی که سه روز از این جریان گذشت رسول خدا از مسافرت برگشت و طبق معمول به خانه ی حضرت زهرا وارد شد، علی (ع) به رسول الله گفت: خدا به دخترت زهرا دختری داده شما نام او را تعیین فرمائید، پیغمبر فرمود فرزندان فاطمه فرزندان من هستند (1) و اختیارشان با پروردگار است لذا منتظر وحی خدا می باشم، در این موقع بود که جبرئیل نازل شد و عرض کرد: خدا تو را سلام می رساند و می فرماید نام این نوزاد را زینب (2) بگذار، زیرا که ما در لوح محفوظ این نام را برای این مولود نوشته ایم. رسول اکرم (ص) آن مولود را بوسیده فرمود: به همه حاضرین و غائبین امت خود توصیه می کنم که این دختر را محترم بدارند، زیرا به خدیجه ی کبری شباهت دارد. «از کتاب ستارگان درخشان ج 2 / 132، 134«
سال ولادت زینب پنجم هجری و بعضی هم ششم هجری نوشته اند، مرویست که رسول خدا (ص) او را بوسید و صورت به صورتش گذاشت و فرمود جبرئیل به من خبر داده است که این دختر شریک حسین من است در مصیبتها و بلاها و شدائد. «از کتاب دستغیب صفحه 10 و 11«
در هدیة الزائرین علامه ی نوری از ابن بطوطه نقل فرموده که «در یک فرسخی دمشق مشهد ام کلثوم بنت امیرالمؤمنین (ع) است و اسم این مخدره زینب بود و پیغمبر به جهت شباهت او به خاله اش ام کلثوم دختر پیغمبر (ص(، او را به ام کلثوم مکنی فرمود. «منتخب التواریخ صفحه 346«.
رسول خدا (ص) پس از تبریک و تهنیت بر او نام زینب نهاد تا بدینوسیله خاطره ی دختر مرحومه اش زینب را که قبلا جهان را بدرود گفته بود زنده نگاه داشته باشد. بالاخره صدای منادیان مدینه در سال ششم هجری برای بشارت نوزاد گرامی برخاست، مولودی که در مدینه از لحاظ بزرگواری خاندان و پاکی دودمان با تکریم و عزتی مواجه گردید که عرب و قریش نظیر آن را به یاد نداشتند. در سنن ابن حنبل 1 / 85 نوشته است جبرئیل، محمد (ص) را از کشته شدن حسین و خاندان او در کربلا آگاه نمود. گفته اند که سلمان فارسی نزد علی بن ابی طالب (ع) رفته بود تا به مناسبت تولد زینب به او تبریک گوید اما او را دلتنگ و اندوهگین یافت، آنگاه علی از حوادثی که دخترش قریبا در کربلا با آن مواجه می گردید خبر داد، سپس علی آن شهسوار شجاع و پرچمدار پیروزمند و ملقب به شیر اسلام بگریست. (ص 28) پیغمبر خم شده نواده ی خویش زینب را با قلبی محزون و چشمانی گریان بوسید، در حالی که از روزگار سیاهی که پشت پرده ی غیب به انتظار زینب بود آگاهی داشت. «از کتاب دکتر بنت الشاطی مصری«.
1) در ینابیع المودة آمده است که جابر از رسول خدا (ص) نقل کرده است: قال رسول الله (ص) ان الله جعل ذریة کل نبی فی صلبه و جعل ذریتی فی صلب علی و نیز از عمر بن خطاب روایت است که پیامبر فرمود: کل سبب و نسب منقطع یوم القیامة الا سببی و نسبی.
2) در کتاب قاموس اللغة می نویسد: یکی از معنی های زینب درختی است که نیکو منظر و خوشبو می باشد و اصل کلمه زینب زین اب است یعنی زینت و شرافت پدر بوده است.
