عمار بن یاسر بن مالک بن کنانه از قبیله ی بنى ثعلبه، کنیه‌اش ابویقظان و مادرش سمیه و پدرش یاسر نخستین شهداى اسلام بودند. پدر و مادر عمار از کسانى بودند که در راه اسلام شکنجه ی فراوانى متحمل شدند. بارها مشرکان بدن عمار را مى‌سوزانیدند.
پیامبر صلى الله علیه و آله هنگام شکنجه آنان دعا مى‌کرد، «خدایا خاندان یاسر را بیامرز! اى آل یاسر! شکیبایى کنید؛ زیرا موعد شما بهشت است«. عمار بن یاسر یکى از صحابه ی خاص و فداکار پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بود و در تمامى غزوات آن حضرت حضور داشت. در نبرد یمامه نیز براى سرکوبى مرتدین حضور یافته، مجروح شد و باگوش بریده، سپاهیان را به جنگ و پایدارى ترغیب مى‌کرد.
پیامبر صلى الله علیه و آله در حق او سخنان بسیارى فرموده است، از جمله: «عمار تا استخوان سرش از ایمان آکنده است، هر که عمار را دشمن بدارد، پروردگار، او را دشمن مى‌دارد«.(1)
پیامبر صلى الله علیه و آله در جاى دیگرى، از شهادت عمار به دست گروهى ستمکار خبر مى‌دهد «یَقْتُلُ‌العَمّار الْفِئَةَ الباغَیِِه«.(2)
سرانجام عمار در نبرد با گروه یاغى و ستمکار در جنگ صفین – در رکاب على علیه السلام – به شهادت رسید. وقتى عمار کشته شد، در سپاه معاویه اضطرابى پدید آمد که عمار کشته
شده و پیامبر صلى الله علیه و آله فرموده‌اند عمار به دست گروهى ستمکار کشته مى‌شود؛ و لذا سپاه معاویه پس از شهادت عمار به تردید و سستى گرویدند. معاویه که مى‌خواست به گونه‌اى روحیه ی سپاهیان را بازگردانده و تقویت کند، مى‌گفت: راست مى‌گویند ولى تأویل آن این است که ما بر کشندگان عثمان باغى هستیم تا به گرفتن انتقام خون او پاک شویم.(3)
روایت شده است، مردم از پیامبر صلى الله علیه و آله سؤال کردند اگر فتنه روى آورد و اختلاف پدید آمد ما را چه دستور مى‌دهید؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: بر شما باد پسر سمیه، به درستى که او هرگز حق را ترک نمى‌کند تا اینکه بمیرد.(4) سرانجام این صحابى فداکار در سن 73 سالگى و هنگام شب به شهادت رسید. على علیه السلام او را بدون غسل در همان میدان جنگ مدفون ساخت.(5)
امروز بارگاه مقدس و ملکوتى آن یارِ فداکار على علیه السلام در کنار شهر رَقّه – در منطقه ی صفین – یعنى در همان جایى که به دست آن گروه ستمکار کشته شد قرار دارد. این مقبره در سمت راست باب على علیه السلام است. چند سالى است به اهتمام جمهورى اسلامى مقبره‌اى بسیار بزرگ و باشکوه در حال ساخت است. بر فراز مقبره ی عمار، گنبدى مرتفع از بتون و سیمان قرار دارد و ارتفاع و سقف مقبره نیز بسیار زیاد است. قبر مطهّر او در زیر این گنبد قرار دارد.
1) واقدی، المغازی،ج3، ص674؛ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج7، ص409.
2) ابن عبدالبر، الاستیعاب،ج2، ص 473؛ مقدسی، البدء و التاریخ ج5، ص 40.
3) ابوبکر تلمسانی، جوهره در نصب و شرح حال امام علی علیه السلام ترجمه فیروز حریرچی، ص 106.
4) ابن عبدالبر، همان کتاب، ج2، ص 472.
5) مسعودی، همان کتاب،ج2،ص 380.
