»دستغیب«: در مدت اقامت اهل بیت در شهر شام اختلاف است: شیخ طوسی می فرماید تا بیستم صفر آنان را نگه داشتند و دیگران تا ماه ربیع الاول و بعضی هم تا شش ماه ذکر کرده اند.
»طراز مذهب«: در مدت اقامت اهل بیت اطهار در شام علمای تاریخ و خبر را اختلافات کثیر است سید طباطبائی اعلی الله مقامه در حاشیه ی ریاض المصائب چهل روز و نیز شش ماه مسطور می دارد، و به روایت بعضی از علماء از ابن بابویه رحمة الله علیه نیز شش ماه نقل شده است.
»امالی صدوق- لهوف- نفس المهموم«: یزید امر کرد تا زنان حرم حسین را با علی بن الحسین (ع) در محلی که
سایبان و پوششی برای حفظ از گرما و سرما نبود حبس کردند تا اینکه روهایشان از شدت گرما و سرما پوست انداخت و چاک چاک شد.
»منتهی الامال از کتاب اقبال«: اهل بیت یکماه در شام اقامت کردند در موضعی که ایشان را از سرما و گرما نگاه نمی داشت.
»مؤلف«: باید دانست که قول چهل روز یا یکماه قطعا برای مدتی است که اهل بیت به امر یزید در خرابه مأوی داشتند نه تمام مدت، اما سایر اقوال مختلف از آن راوی و آن کتاب که به کتب دیگر منتقل شده، واقعیت را که تمام مدت توقف اهل بیت در شام است بدست نمی دهد، لذا ما بر روی دو روایت معتبر که هم از لحاظ ناقلین و هم از نظر طبع قضیه و شرایط زمان و مکان اعتبار دارد، تکیه می کنیم و به محاسبه می پردازیم (1):
1- چنانچه قبلا هم ذکر شد کتاب کامل بهائی ورود اهل بیت حسین را به شام 16 ربیع الاول 61 نوشته است و محدث قمی در منتهی الآمال آن را موثق دانسته است.
2- در منتهی الآمال آمده «شیخ مفید، شیخ طوسی و کفعمی» گفته اند که: روز بیستم صفر حرم حضرت ابیعبدالله الحسین (ع) از شام به مدینه رجوع کرد.
منتخب التواریخ در این باره توضیح می دهد که ظاهر عبارت می رساند که اهل بیت روز اربعین از شام به طرف مدینه حرکت کرده اند چه از دمشق تا مدینه کمتر از یک ماه سیر قافله ی متعارف نمی تواند باشد.
بنابراین مبنا در اینجا به حساب می پردازیم و می گوئیم: ورود اسیران 16 ربیع الاول 61 و بازگشتشان از شام به مدینه 20 صفر 62 بوده و اهل بیت مدت بین این دو تاریخ را در شام به سر برده اند که ده ماه می شود.
یعنی بقیه ی ماه ربیع الاول و تمام ماههای ربیع الثانی، جمادی الاولی و جمادی الاخره، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی القعده، ذی الحجه سال 61 و محرم و نیمه های صفر 62 را در شام بوده اند.
و اینکه این مدت توقف را مقاتل و وقایع نگاران به صراحت ننوشته اند. به علت نداشتن روایت جرأت نکرده اند که اظهار چنین مدتی را بنمایند، ولی حساب ما حساب دو دوتا چارتا است، اگر کسی باور نکند با دقت بر روی این محاسبه و با توجه به اقتضای طول اقامات و حوادثی که اتفاق افتاده و مقتضیات سیاسی، این مدت را صحیحترین خواهد دانست. (به آخر فصل چهارم «سخن درباره ی اربعین» نیز مراجعه فرمائید)
اگر سؤال شود: آیا زیارت جابر از مرقد حسین (ع) و بازگشت اهل بیت از شام در کربلا تلاقی اتفاق افتاده یا نه؟ جواب این است که اگر زیارت جابر در اربعین اول (سال 61) مقصود باشد تلاقی ممکن نبوده است زیرا اهل بیت اسیر دست دشمن سرسختی چون عبید زیاد بود و اختیاری نداشتند و آن ملعون هم اجازه نمی داد به کربلا برگردند و آنجا با جابر ملاقات کنند و چنین موضوعی در مقاتل دیده نمی شود لذا باز آمدن اسیران از کوفه به کربلا امری محال است و اگر تلاقی و اربعین دوم (سال 62) مقصود باشد هیچ استبعادی ندارد و چنانکه سید بن طاوس نوشته اهل بیت در بازگشت از شام به کربلا آمده و جابر را با جمعی همراهان آنجا دیدند (2) در این صورت احتمال دارد که جابر به واسطه ی شرافتی که زیارت امام حسین داشته دوباره به کربلا آمده باشد، و آمدن اهل بیت با مساعد بودن زمان و مکان و شرایط موجود که مرافقت و موافقت مأموران بوده بلامانع بوده است. طراز مذهب نیز آمدن سید الساجدین و اهل بیت و جابر را به کربلا مشروح نوشته است و گوید: «تواند بود که آمدن جابر و بنی هاشم نیز به زیارت آن حضرت در اربعین سال دوم باشد و ورود ایشان به مدینه طیبه موافق خبر علامه ی حلی اعلی الله مقامه و بعضی دیگر که می نویسند در اربعین بوده است مقصود از اربعین چهل روز بعد از بیرون شدن ایشان از شام یا از کربلا به مدینه باشد«.
1) هرچند که شرح زندگانی اهل بیت در شام چنانکه شاید و باید ضبط نشده است ولی همین مقدار که در دست است خود دلیل بر اقامت نسبتا طولانی می کند.
2) بدون قید زمان نوشته اند و نامی از اربعین نبرده است.
