به علّت اهمیت و اعتبارى که اسلام نسبت به علم و آموزش علوم، به ویژه علوم‌اسلامى و در مجموع تعلیم و تربیت قائل است، از هنگام نفوذ اسلام در شام و از جمله در دمشق براى تعلیم قرآن، حدیث و علوم شرعى، مدارسى ساخته شد. ساخت مدارس ازسوى حکام، امرا و علما به ویژه در قرون چهارم تا هفتم هجرى به اوج خود رسید. در این مدارس، دارالقرآن‌ها و دارالحدیث‌ها، جوانان و نوجوانان به کسب علوم شرعى و فراگیرى قرآن و حدیث اشتغال یافتند. انبوه این مدارس در دمشق و سایر شهرهاى شام، دلیلى بر اهمیت فراوان قرآن و حدیث و امر تَعلّم در این سرزمین است. طُلابى در آن مدارس به کسب علم پرداختند که پس از چندى، خود عالم بزرگى شده و نقش بسزایى در پیشرفت و توسعه ی علوم اسلامى داشتند. قدیمى‌ترین مدرسه یا دارالقرآنى که در دمشق ساخته شد، «مدرسه الرشائیه» بود که در 444 هجرى توسط «رشاء بن نظیف بن ماشاءالله» احداث گردید(1) و به زودى یکى پس از دیگرى دارالقرآن‌ها و دارالحدیث‌ها در دمشق ساختند که در مجموع به بیش از پانصد عدد مى‌رسید.
هر یک از فرقه‌هاى اهل سنت؛ براى خود مدرسه‌اى ساخته و به تعلیم و آموزش فقهِ مذهب خویش مى‌پرداختند که نام این مدارس و تاریخچه ی آن در منابع اختصاصى آن آمده(2) و ذکر هریک از آن‌ها از محدوده ی مبحث ما خارج است. در این‌جا تنها به چند
نمونه از مدارس مشهور و تاریخى دمشق اشاره مى‌گردد که بنیانگذاران آن از سلاطین وعلماى بزرگ(3) بوده و خود بعدها در آن مدارس مدفون شده‌اند.
1) محمد کرد علی، غوطه دمشق، ص 124؛ نعیمی، دورالقرآن بدمشق، تحقیق صلاح الدین المنجد، ص 15 به بعد.
2) نک: نعیمی، الدراس فی تاریخ المدارس و همچنین دور القرآن بدمشق؛ یوسف بن عبدالهادی، ثمار المقاصد فی ذکر المساجد.
3) برای اطلاع از بیوگرافی بانیان این مدارس به بخش قبور سلاطین شام از کتاب حاضر مراجعه شود.
