عصمت در لغت، به معنای «منع» و در اصطلاح به معنای ملکه ای است که انسان را از گناه و کارهای خلاف شرع باز می دارد. در نگرش مکتب اهل بیت، خداوند به لطف و کرم خود، به افرادی که سزاوارند، ملکه ی عصمت می دهد و آنان به اختیار خود، از گناه کبیره و صغیره و سهو و نسیان محفوظ می شوند.
عصمت بر دو گونه است:
1. عصمت ذاتی و غیر اختیاری که بنا بر نص قرآن، روایات معصوم و دلیل عقلی مخصوص همه ی انبیا و ائمه ی هدی است.
2. عصمت اختیاری و کسبی که با تزکیه ی نفس و تطهیر باطنی به دست می آید.(1) عصمت حضرت زینب (سلام الله علیها) از این نوع است.
برخی از دانشمندان قائل به تفاوت عصمت دیگر انبیا و عصمت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه ی هدی (علیهم السلام) شده اند؛ چنانکه گفته اند: ترک اولی با عصمت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و ائمه ی اطهار (علیهم السلام) جمع نمی شود؛ ولی ترک اولی با عصمت دیگر انبیا (علیهم السلام) ممکن است جمع شود.
عصمت حضرت زینب (سلام الله علیها) کسبی و افعالی است.آن حضرت در تمام عمرش مرتکب هیچ گناه کبیره و صغیره ای نشده است. این نوع عصمت را برخی دانشمندان به عصمت افعالی تعبیر کرده اند. عصمت ائمه ی هدی (علیهم السلام) ذاتی و غیر کسبی است. بنابراین، عصمت حضرت زینب (سلام الله علیها(، عام و عصمت انبیا و ائمه ی اطهار (علیهم السلام) خاص است.(2)
حضرت زینب (سلام الله علیها) در دامن معصومان تربیت شده است. پدر بزرگ، پدر، مادر و برادران او معصوم بودند. حضرت زینب (سلام الله علیها) بعد از آنان، با امام زین العابدین (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) که معصوم بودند زندگی کرده است. زندگی با معصومان بی تأثیر نیست. حضرت زینب (سلام الله علیها(، به اصطلاح علم کلام، معصوم نیست، ولی اگر فردی حق شناس و عارف باشد و زندگی ایشان را مطالعه کرده باشد، در عصمتش تردید نخواهد کرد. ایشان را ثانی و نائب زهرا (سلام الله علیها) نامیده اند. علاوه بر آن، قرائنی بر عصمت حضرت زینب (سلام الله علیها) وجود دارد.
از جمله:
1. عالمه غیر معلمه و فهیمه غیر مفهمه بودن حضرت زینب (سلام الله علیها)
2. وصی امام حسین (علیه السلام) بودن در امور کفالت اسیران و امور شرعی تا زمان سلامت امام زین العابدین (علیه السلام)
3. مشورت امام زین العابدین (علیه السلام) در برخی امور با ایشان
1) ر. ک: سید محسن جزائری، بدایة المعارف الهیه فی شرح العقائد الامامیه (قم: موسسه نشر اسلامی، بی تا) ج 1، ص 247؛ سید تهرانی، توضیح المراد (تهران: انتشارات مفید، 1365 ش) ص645.
2) عادل علوی، عصمت الحورا حضرت زینب)دمشق، مؤسسه: اسلامیه، 1421 ق) صص 60-63.
