معلوم باد که عصمت از درجات عالیه و مقامات سامیه است و لذا مخصوص خواص عباد که از انبیای عظام و اوصیای فخام آن ها شده و معنی آن نگاه داری از لغزش ها و زلل ها است و در اصطلاح عبارت است از قوه ی موهوبیة الهیه که به واسطه ی آن خود را از زلل ها و لغزش ها نگه بدارند، به طریقی که سلب اختیار که لازمه تکلیف است از مصوب له نشود.
سنت و حکمت اعطاء این موهبت به انبیا و اوصیا واضح است؛ بدیهی است کسی را که خلاق عالم ریاست تامه و ولایت عامه بر بندگان اعطا نموده، اگر چنان چه قوه عاصمه به آن ها عنایت ننماید که به واسطه ی آن خود را از زلل و خطا نگه داری نمایند سبب اختلال نظام شود، چرا که اگر از آن ها خطایی سرزند نه تنها خود به هلاکت رسند بلکه عامه ی ناس را فاسد نمایند به جهت این که اختیار کافه ناس به آن ها واگذار شده و آن ها مربی ارواح و معلم بشر و نفوس کلیه [هستند] که واسطه ی ایصال فیض به این عالم اند و از این جهت است که چون حضرت ابراهیم علیه السلام درخواست منصب امامت از برای ذریه ی خود نمود خطاب گردید که:
(لاینال عهدی الظالمین) (1)
یعنی آنهایی که از ذریه ی تو ظلم نمایند در خور این منصب نیستند.
و معلوم باد که عصمت را مراتبی است. مرتبه ی اعلای آن مخصوص اهل بیت محمدی صلی الله علیه و اله و سلم است، چنان چه آیه ی شریفه ی:
(انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا) (2)
[گواه است].
و چون علیا حضرت عقیله ی خدر رسالت از طینت محمدیه و به مجاهده ی نفسانیه و ترک لذائذ حیوانیه مقامی تحصیل نموده بود از او تعبیر می شود و به عصمت صغری (3)، و لذا خود آن مخدره در بعض احتجاجات خود اشاره به عصمت خود هم می فرماید.
و این نکته هم معلوم باشد که عصمت ملائکه غیر از عصمت انبیا است؛ زیرا که در ملائکه صفت شهویة و غضبیه خلقت نشده، ولی انبیا دارای هر دو قوه هستند و از همین جا معلوم می شود جهت شرافت انبیا بر ملائکه؛ و این که عقیله ی خدر رسالت نیز از ملائکه افضل و اشرف بوده؛ فروحی و ارواح العالمین فداها.
1) بقره (2(، آیه ی 124.
2) احزاب (33(، آیه ی 33.
3) علمای امامیه سلسله ی پیامبران و امامان و حضرت فاطمه- سلام الله علیهم اجمعین- را دارای مقام شامخ عصمت می دانند؛ اما در مورد بانوی شجاع کربلا حضرت زینب علیهاالسلام برخی هم چون محقق ممقانی در تنقیح المقال، ج 3، ص 79 می گویند: «در صورتی که عقیده به عصمت زینب داشته باشیم، گزاف نگفته ایم. آنان که بر حالات زینب در عاشورا و پس از آن واقف باشند، چگونه می توانند عصمت آن بانو را انکار کنند چون اگر زینب عصمت نداشت در آن مدتی که امام سجاد علیه السلام بیمار بود، امام حسین علیه السلام مقداری از سنگینی بار امامت را به آن حضرت نمی سپرد«.و نویسنده شهیر علامه شیخ جعفر نقدی نیز همین عقیده را دارد؛ ر. ک: زینب کبری، ص 63. نویسنده کتاب «مرحوم جزایری» عصمت کبری را ویژه انبیا و ائمه دانسته و عصمت صغری را برای حضرت زینب علیهاالسلام معتقد است.
