و نام نامی اش بالاتفاق زینب است و زینب یا مأخوذ از «زنب» است از باب «فرح» یعنی فربه شد. و یا این که به اصل خود باشد به معنی درخت خوش بوی نیکو منظر، (1) و یا این که زین أب بوده است، یعنی زینت پدر که به اعتبار همین معنی بعضی تعبیر از آن مخدره نموده «زین ابیها» در مقابل «ام ابیها» (2) و این معنی خالی از وجه نیست و سقوط «الف» در ظاهر به واسطه ی تخفیف یا کثرت استعمال بوده، چنان چه حکمت واقعی آن همانا اتصال معنوی و اتحاد حقیقی مابین پدر و دختر بوده، که «الف«- که کنایه از اندک انفصال مابین آن ها است- هم فاصله نبوده، چنان چه عارفان به حقایق ملتفت آن نکات شیرین بوده [اند].
و از برای دو معنی اول که به معنی فربهی و درخت نیکو منظر باشد هم مناسبات عرفانیه به نظر رسیده، چنان چه به معنی فربهی اشاره به اجتماع کمالات در او باشد، چرا که فربهی از امور اضافیه است و نسبت به اجناس و اصناف و اشخاص فرق می کند. پس فربهی حیوان به کثرت گوشت و پیه او است، و فربهی در اشجار کنایه از کثرت شاخ و برگ و میوه است، و فربهی در انسان اشاره است به وفور صفات حسنه و اوصاف پسندیده در او؛ زیرا که کمال حیوان به کثرت گوشت و پیه، و کمال درخت به زیادتی شاخ و برگ و میوه، و کمال انسان به اخلاق او است، و چون عقیله ی خدر رسالت مجموعه ی صفات کمالیه بوده، مخصوص به این اسم شریف گردیده [است].
و اما مناسبت درخت نیکو منظر به آن مکرمه نیز واضح است، چنان چه در کنایات و استعارات عرب مسطور است که هر شخص بزرگ بلکه هر چیز نفیس را به شجر تعبیر نمایند و تنظیر آورند، چنان چه فرمود:
»انا و علی من شجرة واحدة» (3)
و در آیه شریفه هم می فرماید:
(مثلا کلمة طیبة کشجرة طیبة) (4)
و چون آن مکرمه شخص بزرگ و فواید حاصله از او بسیار، که از آن جمله ابقای دین مبین و نگهداری ذراری سید المرسلین و شفاعت مذنبین [است]؛ لذا موسوم به «زینب» شد که به معنی درخت خوش بوی نیکو منظر باشد. خوش بویی او از اثر خمسة النجباء، و نیکی منظر او به واسطه ی کمالات صوریه و مادیه او بوده [است].
و بعضی گفته اند که زینب به معنی بلاکش باشد! چون معلوم بود که چه بلاها بیند و بسی مشقت ها متحمل شود لذا موسوم به زینب شد.
ولکن اجمل معانی همان زینت پدر بودن است که از زین اب باشد چرا که دختری که دارای همچو نفس قدسی و این همه کمالات باشد نه تنها زینت پدر بلکه زینت عالم است و روا است که به وجود همچه فرزند، فخریه و مباهات نماید و دیده عالم به چنین نفوس قدسیه و انوار قاهره روشن و منور است.
1) ر. ک: لسان العرب، ج 6، ص 88.
2) ر. ک: المناقب، ج 3، ص 357.
3) کنوز الحقایق، ص 155؛ کنز العمال، ج 6، ص 154؛ و مضمون آن در ذخائر العقبی، ص 16؛ مستدرک الصحیحین، ج 3، ص 160؛ و ج 2، ص 241، الدر المنثور در ذیل آیه شریفه (و فی الارض قطع متجاورات و جنات من اعناب) الخ.
4) در سوره ابراهیم آیه 24: (ألم ترکیف ضرب الله مثلا کلمة طیبة کشجرة طیبة(.
