بر شخص متتبع پوشیده نیست که تعیین زمان و مکان در وقایع و اتفاقات تاریخی دارای اهمیت بسیار است که می تواند مطالب پیچیده و مبهمی را روشن نماید، مع الاسف بعض از مؤلفان توجه به اهمیت آن نداشته تنها بر روایات راویان تکیه کرده و تقدم و تأخر رخدادها را رعایت نکرده اند، وقایع خونبار و ویرانگر و آشفتگی و دگرگونی اوضاع نیز به پیچیدگی قضایا کمک کرده است. بر این علل دخالت جنبه های سیاسی و درک و دقت و امانت راوی را هم باید اضافه کنیم که در تبیین و ابهام قضایا مدخلیت تام داشته است و بالنتیجه خواه و ناخواه مطالبی در بوته ی اجمالو ابهام مانده است، در این میان تکیه گاه محکم، روایات متواتر و راویان موثق و معتبرند که ضمنا تطابق با زمان و مکان و توافق با طبع وقایع داشته باشد. این روش می تواند پرده از چهره ی مبهم وقایع بردارد و حقایق را روشنتر باز نماید.
در تاریخ متعلق به واقعه ی عاشورا و مصائب وارده بر حضرت زینب (ع(، ابهاماتی (1) به چشم می خورد که رفع آنها جز به این راه که گفته شد میسر نیست.
لذا بنابر اقوال معتبر و مشهور می گوئیم: حسین علیه السلام در سال چهارم از هجرت در مدینه پا به دنیا نهاد و حضرت زینب (ع) در سال ششم هجرت متولد گردید. و چون رحلت پیامبر (ص) در 28 یا آخر ماه صفر سال یازدهم هجرت بوده بنابراین حضرت زینب چهار پنجسال از حیات پیغمبر را درک نموده است، وفات صدیقه ی کبری حضرت زهرا علیهاسلام بنابر اشهر روایات 95 روز بعد از رحلت پیغمبر اتفاق افتاد، حضرت زینب بعد از مادر خود در زیر سایه ی عطوفت پدر در میان جمع برادران و خویشان بسر برد تا بحد ازدواج رسید و همسر عبدالله بن جعفر طیار گردید. او تا سال 35 هجری که عثمان کشته شد و پدرش حضرت علی علیه السلام بخلافت ظاهری برگزیده شد، در مدینه ناظر بر همه اوضاع و احوال بود: از غصب فدک، و غصب خلافت پدر، بیوفائی امت و خانه نشینی پدر، احتجاج مادر تا زمان مریضی و وفات او.
سال 36 هجرت جنگ جمل اتفاق افتاد و حضرت علی پس از سرکوبی مخالفان در بصره، کوفه را که در آن وقت موقعیت سوق الجیشی داشت مقر خلافت قرار داد، و در همین سال جمعی از بستگان و خویشان خاندان ولایت و فرزندان حضرت از مدینه به کوفه آمدند که از آنجمله زینب و همسرش عبدالله بن جعفر طیار و فرزندان بودند حضرت زینب در مدت اقامت در کوفه تا سال 41 هجری که پنج سال می شود، همچنان ناظر آشوبها و فتنه هائی چون جنگ صفین و جنگ نهروان، و شهادت پدر در مسجد کوفه رمضان (40(، و جانشینی کوتاه مدت برادرش امام حسن (ع) و صلح با معاویه بود، تا اینکه در ربیع الاول 41 هجری همراه با امام حسن (ع) و دیگر برادران و عشیره و شوهر و فرزندان به مدینه بازگشت. زینب پس از ده سال زندگی در مدینه داغ مسموم شدن و شهادت برادرش سبط اکبر امام مجتبی بمبارکباد او آمد و آن حضرت در سال 50 هجری به تحریک معاویه به شهادت رسید. ده سال دیگر سپری شد و سال 60 هجری فرار سید، خبر مرگ معاویه منتشر گردید، والی مدینه به دستور یزید از امام حسین (ع) بیعت خواست و برای آن حضرت دو راه بیشتر نبود یا بیعت با یزید یا کشته شدن، لذا مصلحت چنان دید که شبانه با جمعی از خاندان ولایت که از آن جمله زینب و دو فرزندش بودند رهسپار مکه شود. در 28 رجب همانسال (60 ه) از مدینه متوجه مکه و در 3 شعبان 60 وارد شهر مکه شدند. امام حسین (ع) با همراهان و حضرت زینب (ع) ماه شعبان و ماههای رمضان و شوال و ذی قعده را در مکه ماندند. در طی این مدت نامه های بسیار از مردم کوفه به دست امام می رسید که او را دعوت به رهبری امت و آمدن به کوفه کرده بودند، امام حسین (ع) پسر عم خود مسلم بن عقیل را به نیابت به کوفه فرستاد و خود آن حضرت پس از برهه زمانی، با تمام همراهان و حضرت زینب روز سوم یا هشتم ذی حجه 60 از مکه بیرون آمده به سمت کوفه حرکت نمود.
1) نقاط ابهام در واقعه ی عاشورا و مصائب وارده ی بر زینب (ع) بدینقرار است:1- شب یازدهم محرم (شام غریبان) بر زینب و سایر اهل حرم چگونه گذشت؟2- جدا کردن سرهای شهدا از ابدان طاهر چه وقت بوده است، آیا جلو چشم اهل بیت زنان و اطفال بوده است یا خیر؟3- در روز 11 موقعیت قتلگاه شهدا و قتلگاه حسین بفاصله بوده یا خیر؟4- سرگذشت و پایان کار سرهای شهداء؟5- آتش سوزی در خیمه ها بعمد بوده یا غیر عمد؟ در چه موقع؟6- شب 12 در پشت دروازه ی کوفه بر اسیران چگونه گذشت؟7- مدت توقف در شهر کوفه چند و اهل بیت چگونه گذراندند؟8- در مسافرت از کوفه تا شام و طی منازل جزئیات و یا بعض امور مهم چنانکه باید روشن نیست با اینکه سفری پر مشقت و پر حوادث بوده، چگونه و در چه مدت طی شده است؟9- مدت توقف اهل بیت در شام و چگونگی معیشت و گذران؟10- مجالس یزید و حضور اهل بیت در آن و مواقع آنها و مفصل وقایع؟11- برخوردهای ضد و نقیض یزید و حالات متلون او نسبت به اهل بیت بر چه مبنا بوده است؟12- سرگذشت و گذران اهل بیت در خرابه و مدت آن و تغییر مکانها؟13- کیفیت عزاداری اهل بیت در شام که موجب هراس بنی امیه شد؟14- تاریخ حرکت از شام به سوی مدینه و مدت آن؟15- آمدن از شام به کربلا و عزاداری بر شهدا و تاریخ و جزئیات ماجری؟16- تاریخ و مدت حرکت به طرف مدینه؟17- حالات زینب و خاندان هاشمی در شورش مدینه و در واقعه ی حره؟18- جزئیات علل مسافرت زینب بعد از واقعه ی حره؟19- علل اختلاف در مدفن حضرت زینب (ع(؟20- تاریخ درود دوباره ی زینب به دمشق و چگونه گذراندن در آنجا و بیماری و مدت توقف و تاریخ وفات؟در این کتاب سعی شده است به اتکاء روایات معتبر و متفق علیه و با توجه به زمان و مکان و طبیعت قضیه تا حد امکان از بعض این مبهمات رفع ابهام شده و در بعض آنها روشنگری بعمل آید. منالله التوفیق. فضائلی.
