دعا در لغت به معناى خواندن و درخواست کردن است و در اصطلاح عبارت است از درخواست توأم با خضوع و تضرع بنده از خداوند. دعا کردن، مستحب و داراى فضیلت بسیار و جزء برترین عبادات است. در قرآن کریم و روایات معصومان علیهم‌السلام نسبت به دعا تأکید فراوان شده است.
خداوند در قرآن می فرماید:
«وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِى عَنىّ فَانىّ قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَان؛ (1)
و هنگامى که بندگان من، از تو درباره من سؤال کنند، (بگو) من نزدیکم! دعاى دعا کننده را، به هنگامى که مرا مىخواند، پاسخ مىگویم!»
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله دعا را به عنوان سلاح مؤمن در برابر دشمنان(ظاهرى و باطنى) و نیز وسیله رونق روزى یاد کرده است:
«الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِن؛ (2)
دعا سلاح مومن است.»
امام صادق علیه‌السلام نیز فرمود:
«عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِه … ؛ (3)
شما را به دعا سفارش مى‌کنم، زیرا با هیچ عمل دیگرى همچون دعا، به خدا نزدیک نمى‌شوید.»
چه بسا افرادی که دعا می‌کنند ولی مستجاب نمی‌شود و نفرین می‌کنند اما بی‌اثر است، مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی(ره) می‌فرمود:
«دعا در مثال، مانند شمشیری است که اگر در دست اهلش قرار گیرد استفاده می‌کند، ولی اگر به دست بچه‌ای بیفتد پای خودش را قطع می‌کند و یا خودش را زخمی می‌نماید.» (4)
دعا و درخواست از حضرت پروردگار جزء فضائل اخلاقی محسوب می‌شود، برای آنکه انسان خود را نیازمند می‌بیند و قاضی الحاجات را هم خدا می‌داند، لذا کسانی که از شناخت و عرفان کامل بهره‌مندند با دعا بیشتر سر و کار دارند و بر اساس عبادت و دعا گاهی مستجاب‌الدعوه می‌شوند و بزرگان دین از آنها التماس دعا دارند.
یکی از این بزرگواران زینب سلام‌الله‌علیها بود، که به چنین مقامی دست یافت تا جایی که حضرت امام حسین علیه‌السلام از خواهرش طلب دعا می‌کند. گر چه سراسر زندگی زینب کبری سلام‌الله‌علیها به خاطر هجرت و جهاد در راه خدا و نیز برای همراهی و همگامی با پدر، مادر و برادران در جهت انجام وظیفه و احیای معالم و معارف اسلام سپری گردید و همه زندگی آن بانوی بزرگ غرق در اطاعت و عبادت بود، اما علاوه بر این، دختر والا گهر علی علیه‌السلام در عبادت به معنی خاص، خضوع و تعظیم در برابر ذات مقدس پروردگار عالم، را به جا می‌آورد و عبادت و شب‌‌زنده‌داری او به جایی رسید که حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هم در آخرین وداع خود در روز عاشورا به خواهر التماس دعا می‌گوید:
«إِنَّ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ لَمَّا وَدَّعَ أُخْتِهِ زَیْنَبَ عَلَیْهَا السَّلَامُ وَدَاعَهُ الْأَخِیرِ قَالَ لَهَا یَا أُخْتَاهْ لاَ تُنْسِینِی فِی نَافِلَةٍ اللَّیْلِ.» (5)
1) سوره بقره، آیه186.
2) الکافی، ج2، ص 468.
3) الکافی، ج2، ص 467.
4) سیمای حضرت زینب، محمدمهدی تاج لنگرودی، ص 92.
5) عوالم العلوم و المعارف، ج11، ص 954.
