خانواده

در تربیت انسان، خانواده نقش اصلی را دارد. نسب حضرت زینب (سلام الله علیها) بی نظیر است. درباره ی نسب آن حضرت باید گفت:

»أصلها ثابت و فرعها فی السماء«(1)؛ ریشه اش ثابت و شاخ های آن در آسمان است«.

حضرت زینب (سلام الله علیها) از زنان ممتاز جهان اسلام به شمار می آید، پدر بزرگش سید المرسلین، خاتم النبیین، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) است. مادر بزرگش ام المؤمنین، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) است. خدیجه، اولین زنی بود که رسالت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) را پذیرفت و همه ی ثروت خود را در راه توحید و رسالت نثار کرد و در گسترش اسلام سهمی عظیمی ایفا کرد. در رشد نهال اسلام، حسن خلق پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ثروت خدیجه و شجاعت و فداکاری علی (علیه السلام) نقش فراوانی داشت.

پیامبر اسلام درباره ی او فرمود:

»و الله ما ابدلنی الله خیرا منها آمنت بی حین کفر الناس و صدقنی اذ کذبنی الناس و واستنی بمالها اذ حرمنی الناس و رزقنی منها الولد دون غیرها من النساء«(2)؛ به خدا سوگند! خدا بهتر از خدیجه زنی به من نداده است؛ او وقتی به من ایمان آورد که همه ی مردم کفر می ورزیدند. او هنگامی مرا تصدیق کرد که مردم مرا تکذیب می کردند و وقتی که همه ی مردم مرا محروم می ساختند، با ثروت خود بر من جانفشانی کرد و خداوند از او فرزندی به من عطا کرد که زنان دیگرم از این عنایت محروم بودند!

مادر گرامی حضرت زینب (سلام الله علیها) حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است. برای عظمت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) همین بس که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) برای تعظیم ایشان از جای خود بر پا می شد و با احترام وی را به جای خود می نشاند.(3) آن حضرت، گلو و رخسار مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بوسه می زد و می فرمود: «با بوییدن فاطمه، بوی بهشت به مشام می آید«. (4)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «رضای خدا در رضای فاطمه و خشم او خشم خداست«(5)

عایشه می گوید: «ما رأیت أفضل من فاطمة غیر أبیها«(6)؛ برتر از فاطمه، جز پیامبر اسلام، کسی را ندیدم«.

نیز می گوید: «ما رأیت أحدا کان أصدق فی لهجة من فاطمة«(7)؛ کسی را راستگوتر از فاطمه ندیدم«.

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) مادر یازده امام معصوم است. آیه ی تطهیر، آیه ی مودت، آیه ی اطعام و ده ها آیه ی دیگر در شأن او نازل شده است.

جد پدری حضرت زینب (سلام الله علیها(، مؤمن قریش، حامی و ناصر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حضرت ابوطالب (علیه السلام) است. او هنگامی کفیل پیامبر (صلی الله علیه و آله) شد که همه ی قریش دشمن آن حضرت بودند. ابوطالب، آن حضرت را از همه ی دسیسه های کفار مکه محفوظ نگه داشت و تا آخر عمر از آن حضرت حمایت کرد.

مادر بزرگ پدری حضرت زینب (سلام الله علیها(، حضرت فاطمه ی بنت اسد است. وی از زنانی است که به رسالت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورد. رفتار پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بعد از وفات حضرت فاطمه ی بنت اسد، عظمت او را روشن می سازد. پس از رحلت فاطمه ی بنت اسد، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) پیراهن خود را داد تا با آن او را کفن کنند. وارد قبر او شد و کنارش قرار گرفت. اصحاب به آن حضرت عرض کردند: یا رسول الله! این رفتار شما سابقه نداشته است. آن حضرت فرمود:

»بعد از ابوطالب، هیچ کس نسبت به من نیک خواه تر از او نبود. من پیراهن خویش را بر تن او کردم تا او زیور آلات بهشتی بپوشاند و در قبر، در کنار او خفتم تا سختی های قبر بر او آسان گردد.«(8)

جد اعلای حضرت زینب (سلام الله علیها) عبدالمطلب، کلید دار خانه ی کعبه و ساقی حجاج بود. پدر گرامی حضرت زینب (سلام الله علیها) امیرالمؤمنین (علیه السلام) اولین مردی است که اسلام آورد. حضرت علی (علیه السلام) و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دو شاخه ی یک درخت اند.(9) برای شناخت مقام بلند علی (علیه السلام) همین بس که دوستی اش علامت ایمان و دشمنی اش علامت نفاق است.(10) کلید بهشت و دوزخ دست اوست. بهشت توسط او تقسیم می شود.(11) علی، معیار حق و باطل است.(12)

برادران بزرگوار حضرت زینب (سلام الله علیها) یعنی حسن و حسین (علیهماالسلام) سرداران بهشتند و محبت به آنان، محبت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و دشمنی به آنان دشمنی به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است.(13) حضرت زینب (سلام الله علیها) مظهر همه ی اوصاف خاندان عصمت و حیای فاطمه (سلام الله علیها(، فصاحت و بلاغت علی (علیه السلام(، حلم و بردباری حسن (علیه السلام) و شجاعت حسین (علیه السلام) را دارا بود. بعد از واقعه ی دلخراش کربلا، همه ی امور اهل بیت (علیهم السلام) در دست حضرت زینب (سلام الله علیها) بود. او حفاظت از امام زین العابدین (علیه السلام) و پرستاری از او را نیز به عهده داشت. در حقیقت، این مسؤولیت، مقام ولایت و امامت است.(14)

1) ابراهیم (14) / 34.

2) شلبی، زینب ابنة الزهرا، ص 39.

3) سنن ترمزی، ج5، ص 467، ح 3898، زینب ابنة الزهرا، ص44.

4) سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی، ینابیع المودة (بیروت، دار الاسوة، 1416) ج 2، ص 59.

5) شلبی، زینب ابنة الزهرا، صص 44 و 45؛ محمد باقر محمودی، نهج السعادة، (نجف: مطبعة النعمان، 1385 ق(، ج 7، ص 311.

6) هیثمی، مجمع الزوید، ج 9، ص 201؛ طبرانی، معجم الاوسط، ج 3، ص 137، شلبی، زینب ابنة الزهرا، ص 44.

7) طبری، ذخائر العقبی، ص 44؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج 3، ص 160؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 131؛ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج 11، ص 47.

8) ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین (قم: دار الکتاب، 1385 ق) ص 5؛ احمد بن عبدالله طبری، ذخائر العقبی، ص 54؛هیثمی، مجمع الزواید، ج 9، ص 257؛ طبرانی، المعجم الاوسط (بی جا، نشر دارالحرمین) ج7، ص 87؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب (بیروت: دار الجیل، 1412 ق) ج 4؛ ص 1891؛ متقی هندی، کنز العمال، ج 12، ص 147؛ ج 13، ص 635، ذهبی، سیرالاعلام، بیروت: موسسة الرسالة، 1413) ج2، ص118؛ دکتر بنت الشاطی، زینب بانوی قهرمان کربلا، ص 11-23 (با تلخیص(.

9) محمد بن عیسی بن سوره، سنن ترمزی، بیروت (بیروت: دارالفکر، 1414) ج 5، ص 400، ح 3738 و ح 412، ح 3757؛ نورالدین هیثمی، مجمع الزواید،)بیروت: دارالکتب العلمیه، 1408) ج 6، ص100؛ متقی هندی، کنز العمال (بیروت: موسسه الرساله(، ج 11، ص 608.

10) ابن حجر عسقلانی، فتح الباری فی شرح البخاری، (بیروت: دار المعرفة، بی تا(، ج 7، ص 58؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411(، ج 2، ص 25؛ محمد بن سلیمان کوفی، مناقب امیرالمؤمنین (بی جا، مجمع احیاء الثقافة الاسلامی، 1412(، ج1، ص 155.

11) طبرسی، الاحتجاج، ج1، ص 209؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، (بی جا، دارالاحیاء الکتب العربیة، بی تا) ج 2، ص 260، ج 9، ص 265 و ج 19، ص 139؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج، 13، ص 152، عبدالله بن عدی، الکامل (بیروت: دار الفکر، 1419) ج 6، ص 239 و ج 41، ص 340؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة،ج 42، ص 300، 298 و 301.

12) ابن قتیبه دنیوری، الامامة و السیاسة، (قم: انتشارات شریف رضی، 1314) ج 1، ص 98؛ محمد بن سلیمان کوفی، مناقب امیرالمؤمنین، ص 43؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 297؛ خطیب البغدادی، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتاب العلمیة، 1417(ج 14، ص 322؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج 42، ص 349.

13) محمد بن عیسی بن سوره، سنن ترمزی، ج 5، ص 427، ح 3794 و ص 432، ح 3807.

14) ر. ک: بنت الشاطی، زینب بانوی قهرمان کربلا، ص 11-23؛ احمد خلیل جمعه، نساء اهل الیت فی ضوء القرآن و الحدیث (بیروت: الیمانة، 1417 ق) ص627.