در بینش بعضی از عرفا جوهره ی وجودی حضرت زینب (سلام الله علیها) همان صادر اول و یا عقل کل و یا ولی اعظم است که واسطه ی فیض واجب الوجود بر موجودات است و گردش عالم خلقت حول محور وجود اوست. صفی علیشاه در زبدة الاسرار گوید:
گر به صورت آن ولی الله زن است
زن مخوانش محض ذات ذوالمن است
آنکه برپا شد ز جودش بی سخن
جسم و جان و عقل و نفس مرد و زن
بر عقول و بر نفوس او داور است
دم مزن کز هر چه گویم برتر است
در بینش عرفانی عمان سامانی هم حضرت زینب (سلام الله علیها) از لحاظ مرتبه ی عرفانی با امام حسین و زین العابدین (علیهم السلام) که حجت خدا و قطب عالم هستی اند، در یک مرتبه قرار دارد، اگر چه قطب و حجت خدا و یا ولی اعظم در هر عصر و دوره ای فقط یک نفر است.
در گنجینه ی الاسرار آمده است حضرت امام حسین هنگام وداع به حضرت زینب می فرماید پس از شهادت من زین العابدین حجت خدا و جانشین من است تو بین ما واسطه هستی، او را از این مسوولیت آگاه کن؛ من و او یکی هستیم، و تو هم عین ما هستی، ما هر سه یکی هستیم.
اتحاد ما ندارد حد و حصر
او حسین عهد و من سجاد عصر
واسطه اندر میان ما تویی
بزم وحدت را نمی گنجد دوئی
عین هم هستیم ما بی کم و کاست
در حقیقت واسطه هم عین ماست
قطب باید گردش افلاک را
محوری باید سکون خاک را
چشم بر میدان گمار ای هوشمند
چون من افتادم تو او را کن بلند(1)
1) عمان سامانی، گنجینه الاسرار، ص 67.
