از جمله القاب آن مکرمه است «عالمة غیر معلمة» [است] و این لقب از طرف حضرت سجاد علیه السلام به آن معظمه اعطا شد در مقام تسلی آن مکرمه، و اظهار مقامات آن محترمه که مردم بدانند چه مقام شامخ، خلاق عالم به در صدف عصمت کرامت نموده؛ در موقعی که به بیانات شیرین و عبارات دل نشین خود قلوب اهل کوفه را منقلب نموده قطب الموحدین ملتفت شد که عمه اش جمیع مصائب خود را به نظر آورده، ترسید روح عمه از قالب بیرون شود؛ قال:
»یا عمة! اسکتی ففی الباقی من الماضی اعتبار و انت بحمدالله، عالمة غیر معلمة، فهمة غیر مفهمة الخ» (1)
اشاره: از این جا چند مطلب معلوم می شود:
اول: مسلم است که حضرت زینب علیهاالسلام دارای این مرتبه بوده که حضرت این بیان را سروده.
دوم: در این بیان حضرت خواست شئونات آن مخدره را ظاهر سازد.
سو م: حضرت خواست تلافی نماید به عمه، چنان چه حضرت زینب علیهاالسلام در کربلا تسلی داد فرزند برادر را، در این موقع آن حضرت تلافی نموده و عمه را تسلی داده.
و بالجمله، در این جا مناسب است مختصری بسط داده شود که دیده های دوستان منور گردد:
معلوم باد که از جمله ی کمالات نفسانیه و مقامات انسانیه مقام منیع علم است. سرآمد شرافات علم است (2) بهترین ملکات علم است. غذای روح علم است. موجب جنات جاوید و شرافت ذاتی است. کسی را مجال انکار آن نباشد و علو رتبت آن بر هر کس واضح و هویدا است. اقامه ی برهان عقلیه توضیح واضحات نمودن است، ولی لاجل التیمن و التبرک اشاره به بعض آیات و اخبار نموده:
اما آیات: از آن جمله می فرماید:
(هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون) (3)
استفهام تقریر و تنبیهی است نه توبیخی که بعضی خیال نموده [اند]، یعنی اگر به وجدان خود مراجعه نمایید متنبه شده و اقرار می کنید. عالم با جاهل را با هم نسبت نباشد مگر نسبت ثری با ثریا.
و در جای دیگر می فرماید:
(شهدالله انه لا اله الا الا هو و الملائکة و اولوا العلم) (4)
که شهادت اهل علم را در مرتبه ی شهادت ملائکه مقرون نموده با این که آن ها از مجردات عوالم علویه هستند.
و در جای دیگر در مقام دستور العمل به عقل کل و ختم رسل می فرماید:
(قل رب زدنی علما) (5)
معلوم است اگر چیزی شریف تر و نفیس تر از علم بود همان را پیغمبر می فرمود طلب نماید، پس معلوم می شود چیزی که لیاقت مقامات مصطفوی را داشته باشد جز علم نیست. از این جا معلوم می شود رفعت مقام علم.
و اما اخبار: از تواتر گذشته به ضرورت رسیده از آن جمله می فرماید:
(طلب العلم فریضة علی کل مسلم و مسلمة» (6)
و در جای دیگر می فرماید:
»اطلبوا العلم من المهد الی اللحد«
و شعر منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام است که می فرماید:
رضینا قسمة الجبار فینا
لنا علم و للاعداء مال
که از معنی
(رب زدنی علما)
مأخوذ است کما لا یخفی.
1) سفینة البحار، ج 1، ص 558؛ احتجاج طبرسی، ص 166؛ الکبریت الاحمر، ج 2، ص 17؛ بلاغات النساء، ص 23.
2) »لا شرف کالعلم«، نهج البلاغه، حکمت 113.
3) زمر (39) آیه 9.
4) آل عمران (3) 18.
5) طه (20) آیه 114.
6) بحارالأنوار، ج 1، ص 177؛ غوالی اللئالی، ج 2، ص 32؛ میزان الحکمة، ج 6، ص 463.
