تشبیه در کلام حضرت زینب

نمونه هایی از تشبیه در خطبه های حضرت زینب علیهاالسلام به چشم می خورد و جالب اینجاست که این تشبیه ها برگرفته از نمونه هایی قرآنی هستند.

اولین تشبیه حضرت زینب علیهاالسلام در خطبه ی کوفه، برگرفته از تشبیهی قرآنی است که برای اهل کوفه بسیار بجا و درست می نماید:

إنما مثلکم کمثل التی نقضت غزلها من بعد قوة إنکاثا؛ همانا شما در مثل مانند زنی هستید که بافته هایش را پس از آنکه محکم شده است، وامی تابد.

این تشبیه از آیه ی 92 سوره نحل گرفته شده است. در این تشبیه، مردم کوفه، در سستی نسبت به عهد و پیمان، به زنی تشبیه شده اندکه پنبه هایش را محکم می تابد و سپس همه ی آنچه بافته است، وامی گشاید. وجه شبه در این تشبیه، به باد دادن حاصل کوشش ها است.

یکی دیگر از تشبیه های چشمگیر بانو زینب علیهاالسلام در کوفه، این عبارت زیباست که در توصیف مردم کوفه بیان شده است:

أو کمرعی علی دمنة أو کفضة علی ملحودة؛ و شما کوفیان مانند سبزه ای هستید که در مزبله روییده و یا مثل قبور مزین به نقره می مانید.

مشبه در هر دو تشبیه، مردم کوفه و وجه شبه نیز در هر دو تشبیه، دو رویی و داشتن باطنی ناپاک برخلاف ظاهر پیراسته است.

آنچه گذشت، نمونه هایی کوتاه از قرینه های تأثیرپذیری کلام حضرت زینب علیهاالسلام از شگردهای ادبی قرآن است. چون در این کتاب، اصل بر بحث از اصول ادبی و فنی و بلاغی خطبه ها نیست، به همین چند نمونه از زیبایی های بلاغی قرآن که در کلام حضرت زینب علیهاالسلام موجود بود، اکتفا می کنیم؛ اما بر اهل ادب پوشیده نیست که اگر بخواهیم از دیگر فنون بلاغی مانند کنایه، مجاز، طباق، مراعات النظیر، مبالغه، لف و نشر و ده ها هنر بلاغی دیگر مشترک بین قرآن و سخن حضرت زینب علیهاالسلام بحث کنیم، سخن چقدر به درازا خواهد کشید. لذا تنها برای اشاره و یاد آوری، به همین چند نمونه بسنده می کنیم تاشاید در مجالی دیگر، به این مبحث پرداخته شود.