اقسام ایجاز

ایجاز بر دو قسم است: قصر و حذف.

ایجاز قصر آن است که عبارات کوتاه و معانی آن بسیار باشد، بدون آنکه چیزی از جمله حذف شده باشد؛ مانند آیه ی «ولکم فی القصاص حیاة یا أولی الألباب لعلکم تتقون«.(1)

ایجاز حذف آن است که کلماتی را در کلام به سبب وجود قرینه حذف کنند. مثل آیه ی: «وجاهدوا فی الله حق جهاده«(2) که در آن، کلمه ی «سبیل» از عبارت «فی سبیل الله» حذف شده است.

در نظر عالمان فن بلاغت، ایجاز قصر ارزش ادبی بیشتری دارد و کلامی بلیغ تر شمرده می شود که متناسب با حال و مقام، موجز تر و فشرده تر باشد، بدون اینکه چیزی از الفاظ کلام حذف شده باشد.

1) بقره (2) / 179؛ و برای شما در قصاص، زندگی است ای صاحبان خرد.

2) حج (22) / 78؛ و در راه خدا جهاد کنید و حق جهادش را ادا کنید.